Op het allerlaatst ben ik toch nog nat gegaan. In deze heerlijke voorjaarswinter heb ik het bekende gevoel van elke raadsverkiezing gemist van verkleumde handen voor verfomfaaide folders en koude voeten van te lang drentelen voor een kraam in guur winterweer. vanavond was het even raak. Een forse plensbui overviel ons en maakte ons nat tot op de draad. Na toch nog wat natte folders door brievenbussen te hebben gegooid, zijn we met z'n allen naar Eppy Boschma, onze nr. 3, gegaan en hebben we daar met z'n allen Chinees gegeten en naar het journaal gekeken: Gouda was op TV - en Eppy ook. Mijn campagnehart was tevreden.
Zondagavond gaf ik mijn voorspelling voor de optelling van al dit soort campagemomenten, met wat meer detailaandacht voor het CDA. Omdat ik het niet laten kan. Vandaag kom ik mijn belofte na en geef ik een aantal indrukken van de campagnes van alle verschillende landelijke partijen en een gecombineerd beeld de lokale partijen. De genoemde percentages hebben betrekking op de uitslag van de raadsverkiezingen in 2010 en mijn inschatting voor die van woensdag 19 maart. Natuurlijk sluit ik af met een totaalindruk. De volgende verkiezingen in mei wordend daarbij niet uit het oog verloren.
Het was een heel verstandige keuze van de VVD om voor een defensieve strategie te kiezen. Er zijn, maar geen fouten maken, dat was en is het parool. Rutte ging de straat op, maar was er toch ook weer niet en dat gold ook voor de andere kabinetsleden. Het VVD-gezicht werd Halbe Zijlstra en binnen die defensieve strategie deed en doet hij dat goed. Rustig maar consequent bracht hij ‘het eerlijke verhaal’, daarmee en passant de rol van Diederik Samsom overnemend als waarheidszegger. Toch komt de VVD waarschijnlijk niet met deze strategie weg. Het idee om het nieuwe jaar in te gaan met koopkrachtbehoud voor (bijna) iedereen is te mooi om te worden geloofd en het positieve nieuws over een verbeterende economie en een fantastische olympische spelen lijkt de mensen minder te raken dan de berichten over Oekraine en accijnzen in de grensstreek. Het is heel moeilijk om vanuit een defensieve positie opeens om te schakelen naar de aanval, maar ik denk dat de VVD dat nu maar wat graag zou willen doen. Maar met wie? Om Kamp hangt nog een gaslucht, Opstelten wacht merkbaar op aflossing, maar Teeven wordt weer eens door zijn verleden achtervolgt. Schipper houdt haar kruid liever droog. Het wordt duimen voor de VVD, ze hebben het niet meer in handen. Richting de Europese verkiezingen hebben ze een forse evaluatie te doen.
Met de PvdA heb ik ronduit medelijden. Ik weet te goed wat hen overkomt. Zoals Kaj Leers het beschreef: het is een ‘perfect storm’ geworden waarin alles wat maar fout kon gaan, fout is gegaan. Je werkt je drie slagen in de rondte, probeert aan alle regels van het spel te voldoen en toch breekt het alles in je handen af. Mijn medelijden geldt bovenal de niet-G4 afdelingen. Het is cru: in Rotterdam, Den Haag en vooral Amsterdam zijn de grootste fouten gemaakt, maar juist daar profiteren ze van de tweestrijd die in deze plaatsen ontstaat. De andere afdelingen betalen de rekening.
Landelijk en in de grote steden zijn echte campagnefouten gemaakt: een niet weten wat er met de kabinetsdeelname moet gebeuren, een te grote afhankelijkheid van de allochtone stem en gewoon een gebrek aan frisse ideeën; het was voorspelbaar dat de woningmarkt in met name Amsterdam een achilleshiel zou worden. Ondertussen lijkt de regie steeds meer in handen van voorzitter Spekman te komen. Asscher is aan het improviseren geslagen, Samsom weet soms de woorden te pakken die hem in 2012 zo sterk maakten, maar meestal kan hij weinig anders meer doen dan met gebogen hoofd nog wat rozen uitdelen, Plasterk is een handicap, Dijsselbloem is bijna geen PvdA’er meer. De vraag is of Spekman in goede partijtraditie voorop gaat in het elkaar ruw de les lezen, of dat hij er boven uit weet te stijgen en snel orde op zaken stelt. Lukt hem dat niet, dan hebben de media tot aan de Europese verkiezingen het vooruitzicht van een prachtige dagelijks portie ruzie, met en zonder mastodonten.
… en toch is ook voor de PvdA lang niet alles verloren, want ik snap niets van de SP-aanpak. Die is veel te voorspelbaar. Alle elementen van vorige campagnes passeren weer de revue. Er is niets nieuws aan. Inderdaad: 100% sociaal. Maar als de partij haar huiswerk goed gedaan had, dan had het kunnen weten hoe zwak de PvdA (en Groen Links) nog zijn. Dan had ze haar boodschap verbreed, verder verbreed dan een wat ongerijmde poging de MKB-ers te bereiken. Mijn vermoeden is dat Roemer zijn fractiespecialisten op zorg en sociaal gebied teveel de koers laat bepalen. Zorg is meer dan ooit een belangrijk thema in deze raadsverkiezing en toch denk ik dat het door veel SP-kiezers vooral als een landelijk thema wordt gezien en nog niet als een lokaal. Een wat anders ingestoken campagne zou bijvoorbeeld veel stemmers kunnen trekken die nu nog voor de PVV gaan. Wat Wilders kan, het programma SP-achtig maken, zou Roemer toch ook andersom moeten kunnen? Let wel; ik ben blij dat hij het niet doet, maar campagne-technisch laat de SP teveel liggen en maakt de PvdA in een volgende ronde gewoon weer een goede kans.
dit is de keer dat alles kan. De randstad ligt voor het grijpen. De PvdA is meer dan kwetsbaar in de grote steden, de VVD durft even niet veel en het CDA heeft de middenpositie buiten de grote steden verlaten. Voor het eerst komt D66 in een situatie waarin het baat heeft bij een verkiezing als tweestrijd. Als je dan nog niet kan scoren, verdien je het ook niet, maar ik denk niet dat Pechtold c.s. het zo ver laat komen. En dan ligt de weg vrij richting de Europese verkiezingen. Grootste partij bij de volgende landelijke verkiezingen?
Naar ik vermoed zeggen nu al veel D66’ers tegen elkaar: oppassen, bescheiden blijven, niet te vroeg pieken. En ze hebben gelijk. Toch zal het moeilijk worden de euforie te weerstaan. Alles staat zo mooi op een rij: lijsttrekker, programma, electoraat. Wie had ooit gedacht dat er op de posters van D66 het woord ‘krachtig zou staan’. En krachtig is Pechtold, als hij er in een en hetzelfde debat in slaagt zowel namens het kabinet te spreken als dat kabinet de les te lezen.
Deze verkiezing komt de lakmoesproef voor de partij nog niet. Dat wordt dus de volgende landelijke verkiezing, met als sleutelvraag: wat gaat Pechtold daarna doen? Voor het zover is, moeten VVD en PvdA eerst nog maar eens hun knopen tellen. Pechtold wierp zich onlangs op als woordvoerder namens de gedoogcoalitie richting Buma, maar wat is na goede raads- en Europese verkiezingen eigenlijk nog zijn belang om de coalitie overeind te houden?
Toch oppassen, D66. Met een overwinning bij de raadsverkiezingen ben je nog geen volkspartij. De achterban is de hogere helft van een tweedeling in Nederland. De kleinere helft. De andere klassieke partijen hebben dan betere papieren.
Van Leefbaar Rotterdam tot OPA Appelscha, op het moment van schrijven gaat iedereen er vanuit dat de lokale partijen de grote winnaar van deze verkiezingen gaan worden. Ik ook, maar met een kanttekening. Ik denk dat de groei in de winst in 2014 lager zal zijn dan in 2010, net zoals deze weer lager was dan in 2006, de eerste keer dat ze bij elkaar opgeteld de grootste werden. Het blijft daarmee hangen tussen de 20 – 30% van het electoraat, met uitschieters naar boven en beneden. Teveel partijen die de kiesdrempel niet halen en het percentage gaat naar beneden. Een moslimpartij die voor het eerst echt zetels bij de PvdA vandaan weet te halen en het gaat naar boven. Tekenend voor de kwetsbaarheid van de lokale partijen is de nadruk die beste van het stel, Leefbaar Rotterdam, geeft op het naar de stembus halen van de kiezer. Opkomstpercentage, vaak falende bestuurders en een gebrek aan echte naamsbekendheid zorgt voor een plafond in de groei van deze partijen. En er speelt dit keer nog iets anders: de grote partijen en hun afdelingen troostten zich stuk voor stuk moeite om zich als lokale partijen te profileren en dat lukt ze steeds beter. Tot voor kort deed alleen het CDA dat, maar het wordt anders.
Langzaam pakken beide partijen hun stemmen erbij, voor wat betreft GL als we de landelijke verkiezingen als vertrekpunt nemen, wat eerlijker is. De nieuwe leider van GL, Bram van Ojik heeft zeker een gunfactor. Echter. Hoezeer ze ook hun best doen het eigen verhaal te houden, GL heeft er toch moeite mee om zich te onderscheiden van D66 – and everyone loves a winner. Jammer, het is een partij die op lokaal gebied zich meer heeft bewezen als leveranciers van goede bestuurders dan de liberale zus.
Dieren hebben hun eigen gunfactor. Het tekent de eigenzinnigheid van de Partij van de Dieren dat ze naar mijn weten nergens lijstverbindingen met GroenLinks aan is gegaan. Om die reden vermoed ik dat ze in veel gemeenten toch niet over de kiesdrempel heen zullen gaan.
met rond de 4-5 procent voor CU en 3-4 voor SGP, blijft ‘klein rechts’ het goed doen. Tel je de percentages van CDA, CU en SGP op, dan gaat dat weer richting 23%, waardoor degenen die de christelijk geïnspireerde politiek dood verklaarden toch ietsje zachter moeten spreken. Tegelijk vind ik CU en SGP relatief onzichtbaar in deze raadscampagne, op die ene vuurpijl van Arie Slob na. De campagnes zijn lokale campagnes. Misschien is de gedoogpositie toch wat lastig uit te leggen bij de conservatieve achterban.
Nog even iets over die vuurpijl van Slob, waarin hij het gedoogakkoord eerst wel en uiteindelijk weer niet opzegde vanwege de strafbaarstelling van de illegaliteit. Dat was toch echt meer dan een incident. Een paar dagen erna verscheen een reconstructie in de Volkskrant over het einde van het kabinet Rutte I. De breuk van de PVV zou vooral veroorzaakt zijn doordat het CDA zich steeds kritischer ging opstellen in de gedoogconstructie, tot er een moment kwam dat het Wilders teveel werd. De situatie onder Rutte II is natuurlijk anders, maar het lijkt me dat de CU haar grenzen in dit kabinet wel gevonden heeft. Wie is er behalve SGP nog echt een betrouwbare gedoogpartner.
het lijkt weer wat te worden met deze partij. En als dat zo is, dat is dat in niet geringe mate te danken aan het stugge doorduwen op lokaal niveau. Deze partij bouwt zichzelf echt van onderaf weer op, inclusief een stevige verjonging van de kandidaten. Daarbij heeft de partij op landelijk niveau van de nood een deugt gemaakt. Een brede oproep om je als campagneleider te melden heeft een sterke nieuwe lichting van campagneleiders opgeleverd. Met een fractie van de middelen die afdelingen en partijbureau vroeger ter beschikking stonden is er een campagne uitgerold die meer eenduidig in uitingen, huisstijl en ‘look en feel’ was dan ik in lange tijd heb gezien. Over de achter reden dat het CDA er nu goed doorkomt – de vele kleine tikken – heb ik elders al genoeg geschreven, maar een licht ik er uit: het voordeel dat het CDA heeft gehad van de vele herverkiezingen. Dank VVD, dank D66. Voor ons had het niet gehoeven, maar u heeft ons niet alleen veel laten oefenen, maar het zo ook een paar keer de tik laten uitdelen die zegt: het CDA is er nog. Het CDA komt weer terug.
De opkomst komt waarschijnlijk onder de 50% uit, in de meeste gemeenten zijn zoveel partijen dat er onmogelijke coalities van 4 partijen of meer moeten worden gemaakt, de inhoudelijke verschillen tussen de partijen zijn eigenlijk helemaal niet zo groot, maar ondertussen krijgen de raadsleden wel ongelofelijk moeilijke en kostbare problemen op hun parttime bord geserveerd. Zie hier een totaalbeeld dat niet vrolijk maakt. Als commentator zou ik hier eigenlijk wel raad mee moeten weten. Pleiten voor de opheffing van gemeenten of voor opheffing van partijen, bijvoorbeeld. Maar het lukt me nog niet om me echt kwaad te maken. Zo slecht vind ik de kwaliteit niet van de mensen die zich nu kandidaat stellen doorgaans niet. Ik zie een grote golf goede vrouwen zich klaarmaken voor de raad, veel jongeren melden zich aan. Het zal allemaal allesbehalve perfect zijn, maar zoveel is er nu ook weer niet aan de hand met de vitaliteit van het systeem. Althans, niets wat door verandering van het systeem van gemeenteraden kan worden opgelost. Er is wel veel aan de hand, maar dat heeft met de kwaliteit van andere systemen te maken, met name het landelijke. Op dat niveau ligt het echte probleem. Zonder te willen zeggen dat er niets aan de hand is, denk ik dat deze raadsverkiezingen nog altijd mag gelden als een feestje voor onze Nederlandse democratie. Complimenten aan alle mensen van alle partijen die dat feestje hebben willen maken. Goed gedaan, joh.
Oh, was ik toch bijna de PVV vergeten, virtueel de grootste partij. Wat moet je daar nog van zeggen zonder te gaan psychologiseren?
Twee dingen: 1: landelijke politici gaan er steeds meer baat bij krijgen om in landelijke debatten te laten zien dat ze Wilders weerwoord kunnen bieden. Of ik blij ben met die ontwikkeling is iets anders. Waar ik op hoop is iemand die hem met humor weet te ontmantelen. 2: let op de wijze waarop kiezers op straat reageren op Wilders. Deels is dat de reactie op een zeer bijzondere BN’er. Deels is het ook echt: een reactie op de man die zegt wat zij eigenlijk vinden. Ooit komt er een dag dat er geen Wilders meer is in Nederland en zoals hij nu overspannen rondgaat komt die dag er eerder vroeger dan later. Dan zijn die mensen er nog steeds. Hoe we daar mee omgaan is geen systeemvraag, wordt niet opgelost met een gekozen burgemeester. Dat wordt alleen maar opgelost door partijen en mensen die politiek met een grote P weten te bedrijven. In Amsterdam, in Appelscha. Dan wordt het met die opkomst ook weer iets beter.
En nu - stemmen!
Peter Noordhoek
nr. 15, lijst 4
