Al heel lang wil ik een blog over de PvdA schrijven. Omdat ik niet altijd over politiek wil schrijven en het CDA tot nu toe meer dan genoeg stof opleverde, is het er tot nu toe niet van gekomen. Maar ja, als er ergens een campagne speelt, dan gaat het bloed toch sneller stromen.
Ik corrigeer mezelf. Is dat de hele reden om geen blog over de PvdA te schrijven? Nee. het heeft ook te maken met de slechte positie van zowel CDA als PvdA. De dingen die ik over de PvdA zeg, slaan al snel terug op de eigen partij. Pogingen om 'de andere middenpartij' te duiden wordt al snel gezien als een 'jij-bak' of als de slapstick van een lamme die met een blinde probeert te worstelen. Tsja, jammer. Het enige wat ik er tegenover kan zetten is een frustratie geboren uit betrokkenheid. Ik ben opgegroeid in de traditie van lokale bestuurders van CDA en PvdA-huize die elkaar altijd goed wisten te vinden en samen het oog op de bal wisten te houden. Gelukkig woon ik in een stad waar dat nog steeds het geval is. Al die mooie theorieën waarom de twee partijen niet met elkaar samen zouden kunnen regeren, heb ik aangehoord, maar ik vind ze niet overtuigend. Het zijn toch vooral verklaringen achteraf. Wat niet weg neemt dat ik goed ziek ben geworden van de vechtcultuur die de fractieleden van deze partij zich intern en extern altijd menen te moeten veroorloven. Mind you; elke partijcultuur heeft disfunctionele trekken. Die van het CDA is echter eerder het niet benoemen van tegenstellingen, zodat ze eindeloos kunnen dooretteren, dan steeds vanuit het eigen gelijk het gevecht aan gaan. Hoe dan ook, de laatste jaren heb ik niet anders gezien dan dat de strijd tussen CDA en PvdA het slechtste in beide bovenbracht. Kappen, ben ik geneigd te schreeuwen. Zie je niet hoe stom het is? Jullie vechtcultuur wordt duur betaald. Door niemand meer dan door jullie zelf.
Iedereen schrijft de PvdA af. Alle middenpartijen zijn passé, zeggen ze. Dat zou zo maar kunnen, zegt ook deze schrijver. Maar de geschiedenis laat vooralsnog het tegendeel zien. Het is nog altijd veel gemakkelijker voor een oude partij om terug te komen, dan voor een nieuwe partij om te blijven. Daarom is het relevant om de PvdA te volgen. Ik ben zeer gelukkig met de route die het CDA tot nu toe volgt: eerst de inhoud op orde, dan de poppetjes. Met het eerste zijn we voortvarend bezig, het tweede kristalliseerd zich al uit. Tegelijk snap ik dat het bij de PvdA andersom werkt. In slechte tijden valt het CDA uiteen in vleugels en die kunnen niet via de aanvoerders ervan overbrugt worden. Woorden moeten dat doen, bij voorkeur geschreven door een anonieme secretaris achter een PC. In slechte tijden valt de PvdA uiteen in bezweringsformules en is het wachten op de persoon die ze manifest belichaamd of er iets nieuws van maakt. Het is dan ook in die zin dat ik naar de voorzitterstrijd binnen de PvdA kijk - en in het bijzonder uitkijk naar degene die in staat is die vechtcultuur bij te buigen. Ik loop ze langs:
Eén van de kandidaten die al jong in de Kamer terecht zijn gekomen en zich daar wel erg thuisvoelen. Inhoudelijk was het eerst wat onhelder voor mij waar hij staat. Voor jong zijn, zeker, maar met zijn verklaring kon ik alle kanten op. Het begint duidelijker te worden nu hij de voorstellen doet om de arbeidsmarkt te flexibiliseren - tegen de huidige partijlijn in. Hij mist daarbij niet de kans om de ZZP'er mee te nemen. Op die lijn doorgaand kan hij een vernieuwende lijn inzetten voor de PvdArbeid. Good for him. Hij klinkt daarbij wel als een Kamerlid dat een inhaalslag maakt ten opzichte van het initiatiefvoorstel van CDA en GL en nog niet als de fractievoorzitter die werkt aan een fractieoverstijgend verhaal. Mogelijk gaat dat nog komen. Tot nu toe het schoolvoorbeeld van een snelle trage start. Hij maakt zich er prominent mee - en niets meer dan dat. Mocht hij toch de nieuwe voorzitter worden dan heeft hij richting de rechtse partijen een probleem: hij was een van de architecten van de val van Balkenende IV. Gunfactor: 0. Het komt mij voor dat hij eerder een van de exponenten van de vechtcultuur is geworden dan degene die er een einde aan zal maken.
Zij heeft een paar zaken duidelijk mee: vrouw zijn, veilig zijn, oud-bewindspersoon zijn. De PvdA worstelt net als het CDA steeds met de vraag of vrouwen zich binnen de partij nu als zodanig apart moeten organiseren of niet. Maar ook al horen we dan minder van de 'rooie vrouwen' dan vroeger, er zal waarschijnlijk geen partij te vinden zijn waar het emancipatoire gedachtegoed sterker leeft dan juist binnen de PvdA. Bij twijfel, of bij het beeld van twee gelijkwaardige kandidaten, zal dat de doorslag geven. En dan heeft ze veel mee. Zoals een hier niet te noemen ex-campagneleider het zegt: geen fouten maken is de helft van de wedstrijd. En Nebahat is een kandidaat die zelden betrapt kan worden op fouten. Intern lijkt ze ook relatief weinig vijanden te hebben. Naar buiten toe is ze degenen die de hondsmoeilijke portefeuille van immigratie en integratie bijna geruisloos heeft beheerd en sloot ze daarbij een bijzondere vriendschap met Hirsch Ballin; teken dat ze over partijgrenzen heen kan werken. Maar terwijl ik dit alles bewonderend opschrijf, denk ik: wat kleurloos, wat veilig. Is dat het profiel van een leider? Je moet ook warm van iemand kunnen worden, enthousiast. In termen van de test die ik hierboven beschreef, denk ik dat ze toch te kleurloos is. De leden willen volgens mij een grotere sprong naar voren maken dan zij kan bieden. Daarbij komt dat je van de nummer 2 achter Cohen had mogen verwachten dat ze effectiever zou zijn geweest in het bezweren van de interne onrust. Dat is ze bepaald niet gelukt. (Naschrift: ze is behoorlijk onheus aangepakt door Jeroen Pauw bij PenW. Maar dat kon ook gebeuren doordat ze het beeld opriep alsof de emancipatie binnen in ieder geval de PvdA al is voltooid: 'ik ben blij dat ik een vrouw ben, maar dat is niet bijzonder'. Ik vrees, zeg ik als man, dat geen emancipatie ooit voltooid is. Voor haar positie als iemand van allochtone afkomst geldt dat zeker).
De kandidaat uit de regio. Friesland meldt zich. En als ik de informatie goed heb begrepen lijkt me dat vooral nadelig voor Albayrak. Een gespleten vrouwenstem is niet gunstig voor haar. Dit is het soort kandidatuur dat je krijgt als in een grotere fractie de backbenchers niet voldoende gelegenheid krijgen om zich te profileren. Zeker als ze er wel zorgen voor een grote stroom bezoekers richting Den Haag. Zo iemand voelt zich al snel populair. Met het oog op een volgende kandidaatstelling wordt dan gedacht; 'wat heb ik te verliezen?' Nou, die kandidaatstelling bijvoorbeeld. Partijen zijn doorgaans niet mild voor spelbrekers.
De man die ik het beste niet ken. Ongetwijfeld hoog intelligent, niet bang voor een uitdaging. Eindeloos nieuwsgierig, altijd zoekend naar oplossingen. Degene die vanuit bestuurlijke motieven nog wel de vrede wil bewaren binnen de fractie. En tegelijk vraag ik me sterk af of hij zwaarte heeft die past bij de rol die hij zou moeten vervullen als fractievoorzitter van de PvdA, hoe tijdelijk ook. Ronald Plasterk, wie ben je echt? Wilders zal ongetwijfeld grijnzen bij de gedachte dat 'plastic Plasterk' Cohen gaat vervangen: de ene Kop van Jut kan zo worden ingeruild voor de andere.
Mijn favoriet, ik zal het niet verhullen. Exponent van de vechtcultuur, toch? Ja, dat kan je wel zeggen - en niet alleen die van de PvdA. Maar ook een man die daar heel straight in is en die bovendien tekenen geeft dat hij in staat is daar overheen te groeien. Vanwege de rare ritselrol die hij vaak in campagnes speelde, heb ik nooit zo'n hoge pet van hem opgehad - ondanks hoge waardering van bijvoorbeeld de kant van Liesbeth Spies. Ook bij mij kwam de kentering bij het volgen van zijn tweets, eerst over Fukuyama, daarna over de Eurocrisis. In beide gevallen liet hij niet alleen zien over enorme dossierkennis te beschouwen; hij liet ook zien er heel verantwoordelijk mee om te gaan. En dat iemand een eigen mening heeft - good for him. Hetzelfde geldt ook voor zijn 'maatschappelijke stages'. Als dat stunts zijn, dan zijn het verdraaid goede stunts. Hij is daarbij tot nu toe ook de enige die met een coherente visie op de toekomst van zijn partij komt en daarin verder durft te gaan dan 'SP-light' of een onmogelijke voorkeur voor een progressieve coalitie. Dat die visie opmerkelijk dicht bij het gemeenschaps- en duurzaamheidsdenken van het CDA uitkomt is mooi meegenomen, maar voor mij is het vooral een teken dat hij de tekenen van de tijd verstaat en daarin voorop durft te gaan.
Dus, anders dan bij de voorzittersverkiezing bij het CDA, vind ik dit niet zo'n ingewikkelde keuze. De enige die het beter zou kunnen - Frans Timmermans - heeft zichzelf uit de wedstrijd gespeeld. Maar ik mag niet meestemmen en ik begrijp dat de spelregels nogal bijzonder zijn. We zullen het zien. Noch CDA, noch PvdA moeten zich op dit moment eigenlijk met coalitievragen bezig willen houden. Er is eerst intern een klus te klaren. Daarbij is het een feit dat de VVD een veel betere partner is gebleken dan de PvdA. Ze weten gewoon beter hoe je met andere mensen om moet gaan. Maar vooralsnog weiger ik te geloven dat de verhoudingen blijven zoals ze zijn, zelfs niet als het om menselijke verhoudingen gaat. Daarom vind ik dat Nederland een betere PvdA verdient.
Peter Noordhoek
