De nieuwe Spaanse premier Mariano Rajoy verklaarde bij zijn uitverkiezing dat hij en zijn land tijd nodig hebben om er weer boven op te komen 'en liefst langer dan een half uur'.
Deze uitspraak geeft perfect aan hoe onmogelijk en hoe krap deze tijden zijn. Beurzen en markten geven geen tijd. Rajoy was geïnspireerd door wat zijn Italiaanse ambtgenoot Monti overkwam. Heel, heel even een adempauze en Bam!; daar vinden de markten weer een nieuwe reden om pessimisme aan te ontlenen. Deze blog is gewijd aan de vraag wat het zou betekenen als dit Kabinet echt in moeilijkheden zou gaan komen en wat er dan, gelet op die tijdsdruk, kan gebeuren. Voor de duidelijkheid; meer dan wapengekletter hebben we nog niet gehoord en het is een feit dat de twee coalitiepartners en de gedoogpartner elkaar tot nu toe keurig aan de afspraken houden. Enig ruig taalgebruik moet volgens velen kunnen en schijnt ook bij de mores van dit Kabinet te horen. Ik hou niet van deze schoolpleinstijl - wat heet: ik haat het - maar het zou kunnen werken.
Tegelijk beweegt het kabinet zich nu richting een tweetal lakmoesproeven van het soort waarna je geen lak meer kunt proeven. De eerste is de economische crisis zelf. De Belgen roepen de afstraffing nu over zichzelf af, maar wij zullen ook nog fors in de wind komen te staan. De tweede proef bestaat uit de extra bezuinigingen en het openbreken van coalitie- en gedoogakkoord als gevolg daarvan. Op heel veel plekken - tot in VVD-kringen aan toe - hoor ik de wens dat zeker dit laatste tot een einde van dit kabinet zal leiden. Misschien. Waar ik hier op wil ingaan is de vraag of zo'n val tot nieuwe verkiezingen zal lijden. Ik denk het namelijk van niet.
Me benne zunig. Elke dag dat er geen kabinet is kost extra rente. Die relatie is nu zo strak dat die niet genegeerd kan worden. Ik zie de tellers al voor me op TV en in de kranten. Versnelde verkiezingen dan? Er is nog altijd zoiets als een Kieswet. In 2010 speelde deze discussie ook en toen werden uiteindelijk gewoon de standaard procedures gevolgd. Op het moment dat er een wens zal zijn om de Kieswet ter zijde te stellen zal er altijd wel ergens een partij zijn die naar de rechter stapt en die partij zal in het gelijk worden gesteld. Niet dus. Een verkiezingstraject van ten minste twee maanden - plus formatie! - is een dodelijk onaantrekkelijk perspectief.
Dus zal de Koningin het ontslag van het kabinet niet zomaar in ontvangst nemen (hoe graag ze dat wellicht persoonlijk ook zal doen). Dan wordt het interessant. Wordt er een lijmpoging ondernomen? Of zal de inzet worden gericht op het aanvullen van de huidige officiële coalitiepartners met één of twee andere partijen? Mijn vermoeden is het laatste. Het wordt knippen en plakken. Zeker de achterban van het CDA zal afvliegen op de kans om de PVV er buiten te zetten. Bij een herschikking kan dit het CDA kabinetsposten kosten - of meer, maar rustig afwachten is er dan niet bij. Bovendien is er de niet eens zo onredelijke constatering dat een aantal portefeuilles eigenlijk te groot blijken te zijn voor de praktische hanteerbaarheid. Er zullen ten minste een paar nieuwe staatssecretariaten te verdelen zijn.
De vraag welke partij of partijen dan toe zouden treden is nog best lastig, zeker voor de VVD. Het zal in ieder geval genoeg zetels moeten opleveren voor een coalitie die op een echte meerderheid kan rekenen in Tweede en Eerste Kamer (mede reden waarom ik een zakenkabinet niet logisch vind). Het is altijd leuk om te speculeren over de vraag om welke partijen het dan zou gaan, maar belangrijker is de constatering dat het vanwege dit perspectief van tussentijdse kabinetsdeelname voor alle oppositiepartijen - met de mogelijke uitzondering van de SP - aantrekkelijk blijft om het kabinet op onderdelen te blijven steun. Zo laat je zien: er vallen zaken te doen.
Is het dan aantrekkelijk om tot zo'n nieuw kabinet toe te treden? Op het eerste gezicht niet. De huidige gedoogcoalitie is door de spanning tussen vooral PVV en CDA in wezen missieloos en iedereen snakt naar een kabinet met een plan, een visie. Weet je daar samen een beter verhaal naast te zetten, dan is het niet alleen aantrekkelijk, dan is het een plicht om 'ja' te zeggen. Zeggen dat het 'landsbelang' vraagt dat er snel geregeerd gaat worden is geen abstractie of cliché meer. Het is een in renteprecentage meetbare grootheid geworden.
Peter Noordhoek
Er is een boek van mij verschenen! 'Branchebrede kwaliteit. Beweging in het kwaliteitsbeeld van branches, sectoren en beroepsverenigingen.' Te bestellen door een mail te sturen naar: info@northedge.nl
