CONTACT

Prognose en voorspelling #TK2017: mooie winst of echte doorbraak - vergeet Trump, kijk naar May

5 maart 2017
Peter

 

In deze blog kom ik met het waarom en hoe van een onwetenschappelijke 'prognose' voor de uitkomsten van de #TK17. Voor mijn eigen partij, het CDA, druk ik dat in zetels uit en geef een prognose van 23 zetels. Een uitkomst die ik sinds half februari her en der uit, maar door werk en campagne nog niet heb gepubliceerd. Sybrand Buma gaat er zelf vanuit dat het CDA de grootste partij wordt. Dat is minder waarschijnlijk, maar de weg daar naartoe wordt met de dag helderder. Ook dat licht ik hieronder lekker lang toe. Dat doe ik in de vorm van een 'voorspelling' die zegt dat we niet naar een Trump-effect maar naar een mogelijk Theresa May-effect moeten kijken. Wil je het kort? Ga naar de video en de quotes.

Wijn of karnemelk
Sommige dingen moet je niet willen doen. Die kunnen alleen maar mis gaan. Zoals het maken van een prognose voor de Kamerverkiezingen van 15 maart bijvoorbeeld (of er videos over maken). Zeker als je al eerder zoiets hebt gedaan. Maar ik ben best voorspelbaar: ik doe het dus toch. Opnieuw maak ik met mijzelf een kleine weddenschap: als ik het juiste aantal zetels voor mijn partij, het CDA, goed voorspel, mag ik een glas wijn nemen. Zit ik er slechts twee zetels naast, drink ik niets. Zit ik er verder naast, een glas karnemelk. Ik vind karnemelk gruwelijk. De lezer moet weten dat ik een bias heb ten aanzien van het CDA. Ik wil graag dat deze partij het goed doet. Maar weet ook dat ik karnemelk echt vies vind. Het gaat dus om iets.

Aanpak

Ik begin hier eerst met een puntsgewijze analyse van alles waardoor ik vind dat een uitkomst van (ongeveer) 23 zetels als ‘prognose’ logisch kan zijn. Direct ga ik door naar de ‘voorspelling’ waardoor verklaarbaar is dat Sybrand Buma terecht mag hopen op een doorbraak die tot een (veel) hogere uitslag kan leiden. Tot slot komen er nog een aantal paragrafen die ik eigenlijk als eerste heb geschreven, maar nu als een soort verantwoording dienst kunnen doen. Benieuwd of de lezer dat haalt en ik hou nog wat achter de hand voor na de uitslag.

Prognose

Mijn prognose is dus: 23 zetels. Mijn startpunt is de situatie half februrari waarbij de peilingen (ik neem de gecombineerde peilingen van om Louwerse als uitgangspunt) erg vast zaten, met een bandbreedte van 12 tot 17 zetels), ergens in een middengroep, behoorlijk ver na de koplopers van PVV en VVD. Die positie viel mij tegen, niet zozeer vanwege mijn persoonlijke sympathie, als wel dat je van een oppositiepartij meer mag verwachten en omdat het CDA eigenlijk foutloos opereerde. Erg veel enthousiasme voelde ik nergens. Voor mij werd dat patroon doorbroken met het afzeggen van het RTL-debat door Wilders en Rutte. Het moest even bezinken, maar toen wist ik genoeg om er karnemelk voor te trotseren en dat tijdens een bezoek aan Londen op video te zetten.

http://

Met 23 zetels kom ik naar alle waarschijnlijkheid onder het aantal zetels uit dat het CDA nodig heeft om de grootste partij te worden en Buma premier, ook als we de PVV buiten beschouwing laten. Toch is een scenario waarin het CDA de grootste wordt nooit als onmogelijk beschouwd; in feite praat ik er al jaren intern over. Een beterende economie, de persoonlijk impopulariteit van diezelfde Buma (met name in het zuiden), de versplintering, de premierbonus, de tweestrijd tussen VVD en PVV, de sombere boodschap; alles maakte een overwinning onwaarschijnlijk. Maar er zijn een paar leuke redenen waarom het dit keer al kan gebeuren, en hieronder zet ik de belangrijkste overwegingen voor zowel prognose als voorspelling op een rij.

Puntsgewijs

  • Het is geen tweestrijd geworden. Het RTL-lijsttrekkersdebat lijkt alsnog van historische betekenis te zijn geweest: het wegblijven van de grote partijen heeft de bodem onder de twee partijen en hun opzetje gehaald. Niet dat de andere partijen daar direct van hebben geprofiteerd, dat duurde even, maar op een cruciaal moment lieten ze het afweten. Een aanwezigheid van Rutte en Wilders op in de slotfase kan dat zeker nog keren, maar om meerdere redenen is dat niet zo waarschijnlijk.
  • Voor de PVV was de afwezigheid meer dan een incident. In een domme imitatie van de strategie van Trump, ontnam Wilders zichzelf de kans om in het spel te komen. Zijn eigen verhaal was altijd al dun, maar de andere partijen en de media kregen er nooit vat op. Het verhaal van zijn wegblijven ook na het RTL-debat is volgens mij op een gegeven moment op het schoolplein rond gaan echoën als lafheid – ‘geen zin’. Dodelijk.
  • Tegelijk school in de zaterdag na het RTL-debat ook het gevaarlijkste moment: de internationale pers maakte een feitelijk mislukt bezoek aan Spijkenisse tot een mega-evenement, met hier in Nederland de kritiekloze overname van de beelden door de NPO als zo’n moment dat media van beschouwers weer spelers worden. Ik weet uit mijn gesprekken in het buitenland dat men breed denkt dat Wilders hier premier gaat worden, maar tot nu toe was die internationale dynamiek nog niet in het Nederlandse publiek gekropen. Gelukkig gooiden andere Nederlandse media wat hoognodig ijswater over het mediamoment (dank aan o.a. NRC). Wilders heeft daarna geprobeerd om via interviews alsnog een internationaal effect te creëren, maar het heeft vooral zo gewerkt dat het duidelijk maakte dat Wilders zich te goed voelde voor het Nederlandse debat. Dat hij nu alsnog gaat flyeren is volgens mij geen start van het grote slimme slotoffensief waar hij zo goed in zou zijn, maar eerder een teken van interne verwarring. Ik reken er op dat Rutte hem in het nog komende tweegesprek op TV in pleurtermen de spiegel gaat voorhouden.
  • Ondertussen lijkt de VVD enorm in gevecht met zichzelf. De campagneorganisatie is deze keer nog beter dan 4 jaar geleden, zoals bijvoorbeeld te zien valt aan de manier waarop gereageerd werd op de ‘strand-commercial’ bij het RTL-debat. Tegelijk is die reactie weer een teken hoe gevoelig dat afzeggen intern bij hen ligt. Verwacht mag worden dat de VVD pas de laatste week vol in de beurs gaat tasten en dan hebben ze meer te besteden dan welke partij dan ook, maar toch. Ook hun veruit grootste wapen, de fantastisch werkende economie, werkt niet voor de partij – er lijkt niet eens een speerpunt van te zijn gemaakt. Waar wel een thema van is gemaakt, is het thema waarden. Laat dat nu net het zwakste punt zijn van zowel partij als leider.
  • Bij de laatste verkiezingen voor PS / EK was de VVD voortdurend in het nieuws vanwege integriteitsschendingen, net zoals nu deels vanwege de bonnetjesaffaire. Bij die verkiezingen bleef Rutte zelf echter buiten schot, maar hij had wel het grote RTL-debat nodig om met een ruwe interventie de verkiezingen te redden. Nu blijft hij weg bij datzelfde debat en is hij nog stukken verder beschadigd in termen van geloofwaardigheid. Als je ‘wordles’ ziet (gegroepeerde woordenwolken) van mensen die over Rutte spreken, dan schrik je van de omvang van het woord ‘leugenaar’ en vergelijkbare woorden. Dan denk je: dat komt niet meer goed – ook niet in de laatste weken. Samengevat is de situatie voor de VVD dat er ondanks alles er geen goede boodschap, geen sterke partij, geen aantrekkelijke premier meer is.

  • Zoals onbekend onbemind maakt, zo maakt bekend bekender. Buma heeft dan nog altijd een achterstand op PVV en VVD die normaal gesproken niet goed meer valt te maken. De grote groep zwevers gaat bij twijfel op de bekende partijen en personen stemmen (Bron o.a.: jorge Labadie, Hoe Rutte en Wilders door brute bekendheid stemmen krijgen. Frankwatching). Alle andere partijen leveren dan hun gedroomde zetels in. Dat lijkt vooralsnog niet of niet in die mate te gaan gebeuren. De 2e en 3e keus krijgt daarom nu meer kans dan anders. Vooral op midden-links kan dit nog verschuivingen gaan geven, maar ook op midden-rechts is de situatie interessant.
  • Op midden-links hebben we even de opkomst van GroenLinks gehad, maar wie ook de lijsttrekkers is, het zal voor een partij als deze altijd moeilijk zijn de grootste te worden, zeker zolang partijen als SP en de PvdA toch een kernaanhang van zo’n 10 zetels houden. Als dan het welhaast onvermijdelijke gebeurt en GroenLinks stokt in de peilingen, dan is het zaak dat D66 met Pechtold naar voren stapt om de winst te pakken. Dat zie je nu gebeuren. Tegelijk hou ik het gevoel dat kiezers te weinig weten waar D66 voor staat – gek genoeg bevestigd door het feit dat zij het grootste verkiezingsprogramma van allemaal hebben geproduceerd, zo’n 300 pagina’s. Pechtold wordt het meest premierwaardig gevonden, dat is waar. Dat wordt echter vooral gezegd door degenen die dat al langer vinden, de rest kent hem al te lang om nog om die reden te gaan switchen. Ik sluit niet uit dat de ChristenUnie met Segers op midden-links veel late stemmers binnen zal halen, ten koste van zowel D66 als GroenLinks. De Partij voor de Dieren, Artikel 1 en DENK maken het beeld van een versplinterd veld op links compleet, waardoor ik vermoed dat geen enkele partij boven de 15 zetels zal komen, ook GroenLinks niet.
  • Op midden-rechts is de eerste vraag: wat gaan de kleinere partijen doen? Jan Roos heeft zich in een net pak gehesen, maar iedereen ziet nog de matroos. De komst van Thierry Baudet in het parlement lijkt mij drama, maar dat zal wel gebeuren. Toch blijft de echte vraag wat er met 50+ gaat gebeuren. Elke uitslag groter dan 5 zetels maakt het veld kleiner voor zowel VVD als CDA om de PVV in te halen. Is het minder, waar gaan dan de zetels naar toe? Ik denk toch voor een behoorlijk deel naar Buma – en vooral naar Pieter Omtzigt de pensioenkampioen (en in zijn eentje misschien al goed voor meerdere voorkeurzetels).
  • En dan wordt het spannend. Als Wilders en zijn PVV de fouten blijven maken die ze nu doen, zal dat zich vooral vertalen in een niet opdagen van de kiezer, maar enig verloop naar de andere partijen is logisch. Waar naartoe?
    Gaat dat richting de VVD? Tot nu toe zie ik weinig tekenen op social media dat de achterban zich voor de partij laat mobiliseren. Op die ene reactie op de CDA-commercial na, is het nog opvallend stil als het om de dikke letters van de partij gaat. In de mediastrategie van deze partij overheerst de ‘aanval vanuit de verdediging’, met het eigen verhaal wordt nauwelijks gekomen. Ja, het is waar dat kiezers pas in de laatste dagen hun definitieve keuze maken, maar het beeld is gezet. En als er één partij gevoelig is voor wegblijvende kiezers en overlopers, dan is het de VVD. De premierbonus lijkt Rutte bij de vorige verkiezingen te hebben gehad en nu moet hij er zich tussen dringen. Dat gaat hem tot nu toe niet goed af.
  • Een echte tweestrijd tussen VVD en PVV verwacht ik niet meer. Wel vermoed ik dat Rutte keer op keer, ook in het debat met Wilders, zal zeggen dat hij niet mee mag doen aan een regering. Richting de strategische stemmers is dat nog zijn enige argument, want het alternatief heeft zich aangediend.
  • Het CDA heeft met weinig middelen een tot nu toe bijna foutloze campagne gevoerd. De campagnehandboeken zeggen dat je dan al ver op weg bent naar een goede uitslag. Als je dan ook nog dag na dag de nieuwscyclus weet te beheersen ben je goed bezig. Over de positionering kan je twisten. Deze is sociaal-conservatief met een stevig accent op het conservatief. Dat past bij de persoon van de lijsttrekker, maar hoort ook bij de wens het meer conservatieve zuiden – met name Brabant – terug te veroveren. Het is ronduit opvallend om te zien hoe de aanhang van de PVV nagenoeg samen valt met die van de oude KVP. Het zou logisch zijn dat die aanhang per saldo deze keer nog trouw blijft aan hun blond gemijterde bisschop en als ze al weg zouden spingen bij Wilders, dan toch naar de VVD. Misschien wel het belangrijkste nieuws over de campagne kwam daarom waarschijnlijk op 3 maart, toen Maurice de Hond liet weten dat ook het CDA nu spijtstemmers kan verwachten (bevestigd door wat ik de dag erna op straat hoorde). Dan kan het echt hard gaan. Voorlopig hou ik het erop dat de stemmen dit keer vooral in de (voor)steden te vinden zijn, in de vermaledijde Randstad. Ook in de toekomst, want juist daar zou een positionering die dichter bij het midden ligt kansen geven.
  • Het verwijt van met name de VVD aan het adres van het CDA dat deze een ‘verantwoordelijkheidsvakantie’ komt als een boemerang terug; het maakt vooral duidelijk dat VVD en CDA niet op dezelfde hoop mogen worden gegooid. Er valt te kiezen.
  • Ondertussen is het voor het CDA een totaal andere campagne dan in 2012. Toen ging het er om de schade te minimaliseren door de achterban vast te houden. Nu is dat veel minder de zorg. In het noorden en oosten mogen echt mooie scores worden verwacht (pas op in de verkiezingsnacht. Door het handmatig tellen zullen deze uitslagen eerder binnen zijn dan die uit de grote steden), de rest wordt afwachten. Let dus op de uitslagen in de (voor)steden in het westen. Zijn die boven verwachting, dan wordt het voor het CDA een mooie avond, gaan ze ook in Brabant richting het CDA, dan wordt het aan fantastische avond.

Grote plussen

Op basis van al dit soort afwegingen heb ik een grote plus voor het CDA geformuleerd ten opzichte van het gemiddelde van de peilingen zoals opgesteld door Tom Louwerse. Van (op het moment van beslissen) circa 15 zetels naar 23, dus meer dan 10 hoger dan in 2012. Naar mijn inschatting wordt het CDA daarmee de 3e partij, een zetel of 3, 4 na de grootste partij, de VVD. Zoals gesteld, geen partij komt op midden-links boven de 15 zetels. Normaal gesproken betekent dit een coalitie van ten minste 4 partijen, al sluit ik niet uit dat uiteindelijk een minderheidscoalitie rond VVD en CDA gaat komen. Buma een beetje kennend, is het echter zeker niet vanzelfsprekend dat hij en/of het CDA in een kabinet gaan zitten. Ook zonder deelname of gedoogconstructie met de PVV sluit ik een congres over het besluit niet uit, al zal die heel wat meer ontspannen verlopen dan in 2010.

Weer: ik kan er helemaal naast zitten en dan zou het ook zomaar kunnen dat het CDA niet verder komt dan haar huidige score van 13 zetels. Ik denk echter dat de beweging omhoog is en na een zaterdag flyeren op straat in PVV gemeenten als Vlaardingen en Schiedam dat 23 zetels per saldo een matige prognose is. Intern heb ik al vanaf 2015 gezegd dat het doel van het CDA moet zijn om de grootste partij wordt en ik vind het mooi om te horen dat Buma dat doel niet alleen deelt, maar ook hardop uitspreekt dat we dat gaan halen. Dat doet hij uit meer dan overmoed. Het is een scenario dat nu zichtbaar wordt, maar zich voor maart niet liet onderbouwen vanuit de huidige peilingen en ‘kleine tikken’. Die tellen niet verder op dan de genoemde 23 zetels, met een bandbreedte van 2 er onder of maximaal 2 er bovenop. Voor de doorbraak naar meer is een ander verhaal nodig. Dat moet je niet alleen technisch duiden vanuit een verschuiving van PVV-stemmers naar Buma, want zoveel zullen dat er waarschijnlijk toch niet zijn (persoonlijk vind ik het een twijfelachtig ontwikkeling, zeg ik erbij), maar van een verhaal dat dieper gaat.

Niet Trump maar May

Dat verhaal is niet te vinden in de Verenigde Staten, bij Trump, maar in Groot-Brittannië, bij Theresa May.
Na het verloren Brexit-referendum trad David Cameron af. Meerdere mensen uit eigen kring, waaronder welbekende figuren als Michael Gove en Boris Johnston, hadden voor deelname aan de Brexitcampagne gekozen en behoorden tot hun eigen verbazing niet alleen tot de winnaars, maar ook tot degenen die het meeste kans haden om Cameron op te volgen. Onmiddellijk ontbrandde de strijd. Nog steeds kijken media en geschiedschrijvers met verbijstering naar wat zich toen ontvouwde. Gove zou op spectaculaire wijze ‘broedermoord’ op Johnson plegen. Niet lang daarna was opeens Theresa May premier. Gove kan beschreven worden als een briljante campaigner die tegelijk absoluut doof is voor kritiek. Boris Johnson is een absoluut plezierig persoon bij wie May zelf de vraag stelde of het Johnson ooit zou lukken langer dan vier maanden dezelfde boodschap vast te houden. Niet dus, beantwoorde ze haar eigen vraag. Theresa May zelf was een ‘remainer’, iemand die per saldo binnen de EU zou willen blijven. May kan beschreven worden als hard werkend, saai (hoewel met een droge humor), degelijk en iemand die je een klus kan toevertrouwen. Klinkt bekend? Zelfs het streven naar beperking en een stevig law en order-beleid hebben May en Buma met elkaar gemeen. Brexit bracht ontzettend veel onzekerheid met zich mee. May vormde een paar ‘safe hands’ waar je in woelige tijden het land aan kan toevertrouwen en won met overmacht.

Meer dan Trump, die nieuwe onzekerheid met zich meebrengt, is Theresa May het logische aansluitingspunt voor Buma, met Gove en Johnson in de rol van verliezende Wilders en Rutte. Als verhaal is het maar een verhaal, maar ik geloof er in omdat het eigenlijk zotheid is als een zittende premier in een fantastisch draaiende economie, die wel fouten heeft gemaakt maar geen onvergeeflijke blunders, het toch niet zou redden. Naar mijn ervaring loopt de stemming van een bevolking zelden gelijk op met de economie. Andere zaken spelen een grotere rol en het woord ‘onzekerheid’ is dan bijna altijd van toepassing. Als Rutte deze verkiezingen gaat verliezen is dat omdat hij zijn kredietwaardigheid op dat punt heeft verspeeld en Wilders te eendimensionaal is geworden buiten het schoolplein nog te overtuigen.

We zullen het meemaken.

Peter Noordhoek

Northedge

info@northedge.nl
 Copyright © 2020 -  All Rights Reserved
BTW nummer Northedge B.V.: 8192.31.472.B.01
KvK nr. Northedge B.V.: 29048758 Rotterdam
menu-circlecross-circle linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram