Beste lezers, kijk even mee met deze korte video. Spectaculair.
De piloot bleek dus niet in staat om zijn stuurknuppel los te laten. Terwijl hij alle signalen kreeg om er uit te springen - eject, eject, eject! - bleef hij tot het bijna te laat was zijn toestel besturen. Hij werd er een paar centimeter korter door.
Dit voorbeeld kan met vele andere worden aangevuld. Brandweermannen die na een bosbrand dood worden gevonden met hun schoppen nog in de verkoolde hand. Schoppen die ze volgens hun chefs al lang hadden moeten neerleggen om te maken dat ze wegkwamen, etc. Het is een van de basisnoties geworden achter Weick en Sutcliffe's analyse¹ van de reactie van mensen op onverwachte gebeurtenissen. Ze houden verkrampt vast aan wat ze doen en wat ze in hun handen hebben. De blik vernauwt zich letterlijk. Tunnelvisie slaat toe juist op het moment dat alle zintuigen open zouden moeten staan. Helaas, zo zijn we biologisch gebakken en het vergt een bewuste tegen-intuïtieve inspanning om daar doorheen te breken.
Wat voor individuele mensen geldt, geldt nog sterker voor groepen en organisaties, al levert het niet dezelfde dramatische beelden op. In anonieme kantoorgebouwen worden beleidsnotities geschreven over problemen die als ernstig worden ervaren en waar dus iets aan moet gebeuren. Er is sturing, regie, beheersing nodig. In eerste instantie is dat logisch en doorgaans prima, in laatste instantie kan het iets worden waar te lang aan vast wordt gehouden. En dat houdt me erg bezig. Bijvoorbeeld omdat we nu in een fase gaan belanden dat linksom of rechtsom de overheid niet meer alles kan financieren en zaken los zal moeten laten. Dat wordt wennen. Dat wordt vooral: ontwennen.
Maar ondertussen verruilen we de sturende rol voor de regierol en gaan we daarna over naar de controlerende rol, toezichthoudende rol, enzovoort. Ja, het gaat om grote belangen en veel belastinggeld. Je moet er niet aan denken dat het mis kan gaan. Maar toch; doorgaan met sturen terwijl alle signalen op rood staan is ook geen optie. Laat dan toch los, bestuurders, ambtenaren. Heus, als het nodig is pakt de samenleving² - en niet alleen de markt - het op. En er is nog meer dan voldoende wat jullie wel moeten blijven doen.
¹ Zie o.a. Weick & Sutcliffe - Management van het onverwachte, 2012 plus meerdere artikelen op deze site over HRO - hoog betrouwbaar organiseren.
² Er is een mooie reis naar Londen gepland - 27-29 juni 2012 - om Britse voorbeelden te bekijken in het kader van Big Society http://bit.ly/xGF11D, maar ook in Nederland zijn er vele voorbeelden van te vinden.
Peter Noordhoek
