CONTACT

Bij de stilte achter de deur

17 maart 2013
Peter

Terwijl de onderhandelingen over het sociaal akkoord lopen, wordt de situatie steeds nijpender. Het kabinet mag blij zijn met elk akkoord, maar tegelijk is elk akkoord ook niet genoeg. Eigenlijk hoort er nog een zorgakkoord bij. Eigenlijk .. hoort er nog zoveel meer bij dan dit kabinet lijkt te kunnen opbrengen. Onbescheiden klop ik op de deur met wat ideeën.

Het sociaal overleg loopt. Nou ja, het loopt al langer, al maanden in feite, maar sinds vrijdag jl. is de formele onderhandelingsfase aangebroken. Het lijkt er op dat er voldoende elementen zijn waarop overeenstemming kan worden bereikt. En ook een klein akkoord lijkt beter dan geen akkoord. Iedereen en zeker VVD en PvdA, hebben een akkoord hard nodig om te laten zien dat er iets gebeurt om samen uit de crisis te komen. Dat wordt nog een hele toer, zeker aan werknemerszijde. Zoals een verslag van Vrij Nederland van afgelopen week laat zien, zijn zowel WW als ontslagrecht eigenlijk off limits als het om de bonden gaat. Maar er valt meer te doen dan het knabbelen rond de randen van deze twee dossiers. Bij de stilte achter de deur hoort ook het kraken van de hersens om met andere maatregelen te komen om arbeidsmarkt en economie los te maken. Het onderscheid in leeftijd waar – nota bene – Klaas Knot, de directeur van de KNB, rond de ontslagbescherming mee kwam moet vooral gezien worden als het zoveelste signaal om hoe dan ook, bovenal, linksom of rechtsom met een akkoord naar buiten te komen.

Akkoord en paard

Mocht het tot een akkoord komen, dan betekent dit zeker extra lucht voor dit kabinet. They live to fight another day. Het is gemakkelijk om daar schamper over te doen, maar ik herinner mij hoe negatief iedereen indertijd was in de aanloop van het sociaal akkoord van Balkenende II en achteraf beschouwt men het akkoord toch als een hoogtepunt van ‘het laatste hervormingskabinet’.
Elk akkoord is dus een zegen voor het kabinet – en toch zal dat kabinet zich mogelijk toch gedwongen voelen om het gegeven paard in de bek te kijken. De financiële situatie vraagt er om, zo simpel is het. Het lijkt er op dat we in een negatieve spiraal terecht zijn gekomen. Banken weten zich geen raad meer met het aantal bedrijven dat in zware financiële problemen zit, provincies keren hun portemonnee om voor projecten waar ze anders waarschijnlijk nooit voor zouden kiezen, gemeenten hebben geen portemonnee meer om nog om te keren, enzovoort. Laat de Amerikaanse opleving a.u.b. graag snel de Nederlandse kust bereiken, voorlopig ziet het er naar uit dat we in een geweldige krimp terechtkomen – met tegelijk exploderende zorgkosten. Linksom of rechtsom moet er dus iets gebeuren.

Naast een sociaal ook een zorgakkoord a.u.b.

Daarom is het eigenlijk jammer dat er niet parallel een tweede onderhandeling loopt, die over een zorgakkoord. Eigenlijk kan een sociaalakkoord financieel niet zonder een zorgakkoord. Net zoals de minister van SZW in vergaande mate bepalend is voor het pakket aan sociale maatregelen in Nederland, maar als het er op aan kan niet zonder sociale partners kan of wil werken, zo is het ondertussen ook niet meer denkbaar dat de minister van VWS In het semi-markt systeem dat de zorg nu kenmerkt alles zelf zal bepalen. De afgelopen week kwam de ene na de andere accountant, ziekenhuisdirecteur, econoom en thuiszorgspecialist melden dat niemand nog overziet hoe het stelsel in elkaar zit. Zeker de gemeenten die verondersteld worden de langdurige zorg voor hun rekening te nemen, hebben geen flauw idee hebben wat hen te wachten staat. Niet valt in te zien hoe deze situatie voort kan duren zonder dat er een stevige en gezamenlijke ingreep in het stelsel komt. De sanctie: een reeks financieel omvallende instellingen en vooral: stijgende zorgkosten.

Toch?

Het gaat voorlopig niet gebeuren. Zo simpel is het. Het is allemaal teveel om te kunnen beheersen. De symboliek van een sociaal akkoord en een versneld uitvoeren van de maatregelen van het regeerakkoord moeten volstaan, zo lijkt het. Een extra belastingverhoging als het niet anders kan. En ondertussen de andere middenpartijen onder druk zetten om mee te doen, al dan niet binnen een nieuw kabinetsverband. Ze kunnen niet weigeren. Toch?
Nee, dat zal niet eenvoudig zijn. Wie laat zijn land in de steek als er een beroep wordt gedaan? Gaat de Eerste Kamer er echt voor zorgen dat dit kabinet valt? Het blijft moeilijk voorstelbaar. Kabinetten vallen van binnenuit en VVD en PvdA hebben elkaar vooralsnog meer nodig dan ooit. Samsom laat zien dan hij geen Bolkenstein is die met zijn retoriek elk kabinet scherp hield. Eerder het tegenovergestelde: hij is de man die eerder te graag een akkoord wil dan dwars gaat liggen. Nee, dit kabinet kruipt door zolang het kan.

Het doet pijn om het allemaal aan te zien. Zo wordt het niets. En dat zeg ik niet uit plezier. Laat het duidelijk zijn: nu een kabinetscrisis en verkiezingen is voor geen enkele redelijke partij een prettig vooruitzicht. En eigenlijk ook niet te verantwoorden naar de kiezer toe of naar de collega’s in Europa. Eerst iedereen de les lezen en dan honderd gangen maken naar Canossa? Want dat wordt het natuurlijk. Bespaar ons.

Reconstructie: rust, reinheid en regelmaat

Wat dan wel? Eerst het huis weer op orde brengen. Een reconstructie en een heronderhandeling lijkt toch nodig. Voor een belangrijk deel zal die reconstructie naar gericht moeten zijn op het brengen van rust, want deze patiënt heeft bovenal rust nodig. In het regeerakkoord is teveel overhoop gehaald. De decentralisaties zijn ondoordacht, de woningcorporaties te snel van hun slagkracht ontdaan, etc.. Schaalvergroting van gemeenten staat naast opknippen in het onderwijs. Dereguleringsprogramma’s staan naast grootse wetgevingstrajecten. Wie begrijpt het nog? Reorganisaties zitten er even niet in. Hetzelfde doen met minder middelen, dat wordt het simpele parool.
Daarbij wordt het tijd voor vele gerichte, maar meer incrementele, dus stapsgewijze verbeteringen. Je kan zeggen dat de aard van de crisis te ernstig is voor iets anders dan radicale maatregelen, maar ik durf het tegenovergestelde te beweren. Onder veel druk heel scherp naar kleine mogelijkheden voor ontregelen en slimmer werken te zoeken levert waarschijnlijk meer op. Naast de grote maatregelen van het sociaal akkoord is er in de sfeer van een vereenvoudigde en flexibele arbeidswetgeving nog zoveel winst te halen. Ondertussen moet snel dat zorgakkoord worden opgestart. Niemand mag de kamer waar dat akkoord wordt gesloten verlaten voordat hij of zij durft te verklaren dat ze het stelsel weer snappen.
Langzaam maar zeker wordt het ook tijd om voor initiatieven die het gezegde ‘werk boven inkomen’ nieuw inhoud gaan geven. Veel van de veranderingen die nu in de economie gaande zijn, hebben niet zozeer met de eurocrisis te maken, als wel met trends die dieper gaan. De combinatie van digitalisering en vergrijzing zorgt voor een crash op de arbeidsmarkt die niet met opleidingen alleen valt op te vangen. Creatieve programma’s voor arbeidscreatie zijn aan de orde, met voorrang voor kansrijke vormen van burgerinitiatieven en een juridische benadering waarbij het hebben van werk leidend is en niet het hebben van een baan.

Een gepersonaliseerd kabinet

En politiek dan? Voor het eerst van mijn leven ben ik gaan twijfelen. Ik heb een zakenkabinet nooit zien zitten. Het is mijn overtuiging dat zaken nooit alleen maar zakelijk zijn. Vroeg of laat moeten de keuzes rond personen en programma’s toch democratisch gemaakt worden en dan liever vroeg dan laat. Toch lijkt het me te verdedigen als een reconstructie van dit kabinet niet alleen uitmondt in een kabinet dat ‘Eerste Kamer bestendig’ is. Dat is niet goed genoeg. Beter is het als de politieke kleur van dit kabinet geneutraliseerd wordt door te kiezen voor een ‘personalisering’ van het kabinet. Dit betekent onder meer de aanvulling van het kabinet met een aantal personen met een niet-PvdA of VVD achtergrond. Deze personen nemen nadrukkelijk niet zitting namens een partij, maar dat ze hun gezag meenemen naar de Eerste Kamer, tsja, dat zou verwacht mogen worden.

Zelf zou ik er ook wel voor zijn om de politieke kleur van VVD en PvdA te verzachten, maar dus niet door de kleur van CDA of een van de andere partijen er aan toe te voegen. Paradoxaal kan dat waarschijnlijk het beste worden bereikt door Samsom de rol van premier te geven. Om twee redenen. De eerste is dat hij het meest hartstochtelijk en concreet pleit voor een ‘over de eigen schaduw’ heen springen van partijen en sociale partners. Je kan hem tegenhouden dat hij daar vroeger anders over dacht, maar dat zijn nu niet de spelletjes die we moeten spelen. De tweede reden is al helemaal subjectief, maar op dit moment steekt hij met kop en schouders boven zijn collega’s uit. Het is echt aan hem – omringd door goede vakministers. En Rutte? Ik begrijp dat Van Rompuy in 2014 stopt. Misschien slaagt hij waar Balkende moest afhaken. Na Cyprus vrees ik voor de positie van Dijsselbloem.

Kloppen aan een deur

En zo blijf je puzzelen. Hoe realistisch het allemaal is? Waarschijnlijk niet erg. Ik schrijf het toch op omdat ik niet wil berusten in een stilte achter een deur. Uiteindelijk is het ook niet aan de mensen achter die deur om Nederland weer sterk te maken. Dat is aan ons, elk in ons eigen werk. De mensen achter de deur kunnen het makkelijker maken om uit de crisis te komen. Door te hervormen of – zoals ik dat nu zie – door de rust terug te brengen. Vervolgens ligt het weer bij ons, waar het ook hoort. Zelf ga ik daar ga ik maandagochtend weer fris en frank mee verder, maar nu voelde ik me genoeg uitgedaagd door de stilte achter de deur om even met wat ideeën aan te kloppen.
Peter Noordhoek

Northedge

info@northedge.nl
 Copyright © 2020 -  All Rights Reserved
BTW nummer Northedge B.V.: 8192.31.472.B.01
KvK nr. Northedge B.V.: 29048758 Rotterdam
menu-circlecross-circle linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram