Het zit er op. Het laatste CDA-partijcongres voor de verkiezingen is geweest. De lijsttrekker is op campagne gestuurd, samen met al zijn kandidaten en wij hebben elkaar nog even een hart onder de riem gestoken voordat we de sprint inzetten richting 15 maart. Net als vele anderen, vertrokken we met een auto vol campagnemateriaal voor mijn afdeling.

Ondertussen kan ik eigenlijk zeggen dat mijn klus er op zit. Als delegatieleider van Zuid-Holland is met de afronding van het verkiezingsprogramma mijn rol uitgespeeld. Nu ben ik al zo’n vijf jaar geen campagneleider meer, maar dat voelt nog altijd vreemd, zo vlak voor een verkiezing. Gelukkig kan ik met ons hele Zuid-Hollandse team op een geslaagde bijdrage aan dat programma. Hier haal ik voor degenen er een paar elementen uit voor iedereen die dit interessant vindt en ook als een stukje uitleg voor al degenen die in de hectiek van zo’n partijcongres niet alles hebben meegekregen. Aan het slot wil ik graag nog wat schrijven richting de mensen die het met mij hebben meegemaakt. LinkedIn is zo vriendelijk om mij te vertellen dat ik vandaag al 35 jaar lid ben van het CDA en het vertellen van dit verhaal herinnert mij er aan dat ik er nog steeds middenin zit.

Doel: een beter verkiezingsprogramma

Dan begin ik natuurlijk met de inhoud. Zoals ik ons (en mijzelf) af en toe heb voorgehouden, is het geen wedstrijd. Het doel van het amenderen is een beter verkiezingsprogramma en niet het binnenhalen van de meeste amendementen, hoe leuk ook. Het amenderen is wel een test van het programma. De leden mogen, moeten zich uitspreken, in de geest van het bekende spreekwoord ‘wat gij liefhebt, zeult gij kastijden’. Nou, dat is op veel punten gebeurd, waarvan een beperkt aantal tot de buitenwereld zijn doorgedrongen. Zoals het Financieel Dagblad het opsomde: een verhoging van het defensiebudget, het overeind houden van de OV-Jaarkaart en het verhogen van de kiesdrempel tot 3 zetels. In alle drie de punten is Zuid-Holland leidend geweest en het is natuurlijk leuk om het daarover te hebben. Toch begin ik met een punt dat de publiciteit uiteindelijk (en gelukkig) niet heeft gehaald, maar wel het meest spannend was: een amendement gericht op het afzwakken – anders: ‘realistischer maken - van het coffeeshopbeleid.

Sluiten koffieshops

In het conceptverkiezingsprogramma (VKP) staat dat ‘het uiteindelijk doel het sluiten van alle koffieshops is’. Een drietal amendementen was het eens met de stevige strekking van de concepttekst van het hele artikel, maar met name deze zin was ze een stap te ver. Sommigen vreesden voor averechtse effecten, anderen vonden het gewoon niet realistisch. In de ochtend ontstond in de deelsessie waar dit amendement aan de orde kwam een boeiend, bij tijden gepassioneerd, maar ook eenzijdig debat. Aan de ene kant verdrongen de leden in de zaal, inclusief de indieners van de amendementen, zich voor de microfoon en aan de andere kant bevond zich heel lang alleen de voorzitter van de VPK-commissie, zich aan de andere kant, die dapper het officiële standpunt neerzette. Alleen op het laatste moment werd hij kundig geholpen door Harry van der Molen, een goed kandidaat-Kamerlid, onthoudt die naam, die er ook zijn ervaringen als wethouder van Leeuwarden tegenover elkaar kon zetten. Toen het op stemmen aankwam, gebeurde het onverwachte: een meerderheid stemde tegen. Volgens de spelregels was de uitslag dusdanig dat het punt plenair in de middag terug zou komen, voor alle 2000 deelnemers aan het congres. Een golf van opwinding ging door de wandelgangen van het congres. Het zou toch niet?

Plenaire omkering

Nee, zo zou het niet gaan. In het plenaire deel werden de amendementen alsnog ruim verworpen, met een bijna omgekeerde verhouding. Je kon de teleurstelling van de aanwezige journalisten bijna proeven. Hoe kon dat zo keren? Deels kwam dat men wakker was geworden en alle kanonnen in stelling bracht om de noodzaak van een stevig signaal over de koffieshops te onderstrepen. Het was wat laat, maar het was mooi theater. Toch denk ik dat wat echt doorslaggevend was, de andere en bredere samenstelling van de plenaire zaal was. Je hoorde het direct aan wie applaus kreeg en wie niet. Sybrand had meer dan genoeg bondgenoten in de zaal om zijn standpunt te laten overwinnen.

Als Zuid-Holland hebben we dit debat met volle aandacht gevolgd, maar we hebben ons bewust niet laten horen. Ook wij waren in de voorbereiding van mening dat het sluiten van koffieshops niet het meest realistische deel van de tekst was en voelde mee met de bestuurders die in andere richting dachten, maar er is ook een politieke realiteit en die vraagt om een helder geluid, het soort heldere geluid dat de tekst, met onze lijsttrekker voorop, geeft.

Bij andere teksten was het juist andersom en hebben we ons Zuid-Holland sterk gemaakt om meer helderheid te krijgen. Op geen enkel punt is dat beter gelukt, en met meer consequenties, dan op het punt van de defensiebegroting. Maar eerst hadden we nog een andere strijd te leveren.

De master meester

Snel gingen we door naar twee amendementen die vanuit ons perspectief belangrijk waren en waar we de eerste zelf van hadden ingediend: het gefinancierd houden van de masterfase en het beschikbaar houden van de OV-kaart. In Anne Hansen hadden we een jonge en gepassioneerde woordvoerder. Ik wist dat ze indruk zou maken als eerste woordvoeder namens de indienende provincie, Zuid-Holland. Maar opnieuw mocht verwacht worden dat in reactie op het financiële aambeeld gehamerd zou worden door het bestuur. Daar konden we mooi Anton Versluis overheen laten gaan. Op basis van eigen berekening noemde hij als eerste een concreet bedrag – ‘minder dan 400.000’ en bracht dat terug tot 3 F16s of de kosten van twee geraamde sluizen in de Maas. Dat kwam echt door. Vervolgens kreeg het CDJA echter slappe knieën. In plaats van dat ze de inschatting maakten dat ze beiden in konden halen, kwamen ze met een soort compromisverhaal waarbij ze de masterfase inruilden voor de OV-kaart. Wie heeft die jongens slappe thee laten drinken? Het was een horzel zonder prik. Daarna ging de strijd voor mijn gevoel gelijk op. De woordvoering vanuit het bestuur was niet zo sterk, maar ik kreeg het idee dat we er wat alleen voor stonden. Anne eindigde in ieder geval met een prachtig pleidooi op het principe zoals dat volgens ons op het spel stond.

Toen was het tijd om te stemmen: de masterfase verloor het nipt, met 55 tegen 52%. De OV-kaart werd wel binnengehaald, met 56 tegen. Per saldo was in ieder geval Anne tevreden. Ze had meer binnengehaald dan ze ooit voor mogelijk had gehad. Prima. Door naar defensie.

Defensie: een enkel woord

Het ging in de kern slechts om een enkel woord: gaan we “richting” het Europees gemiddelde aan defensie uitgaven of gaan we gewoon naar dat Europese gemiddelde toe? Een coalitie van een Zuid-Hollandse werkgroep defensie, commissie Buitenland en vertegenwoordigers van afdelingen hebben – net zoals gebeurde bij andere thema’s in oktober al een amendement ingediend waarin het woord “richting” werd geschrapt voor een duidelijkere tekst. Op onze ALV in november is dat overgenomen. In december gaf de programmacommissie een zgn. ‘preadvies’ af, dat we het bij “richting” moesten houden, want meer was financieel niet moeilijk. Een preadvies als dit, er waren er meer van die strekking, is lastig omdat het al snel heel schimmig wordt. Een conceptverkiezingsprogramma kent nog geen financiële paragraaf. Die komt er pas later bij, op tijd voor de doorberekeningen van het CPB, maar niet eerder. Dus wat is nu precies het bezwaar? We hebben als delegatie vooraf goed doorgesproken wat onze reactie zou moeten zijn en een uitstekende woordvoerder benoemd, maar dan zie je dat planning niet alles is; pal voor het congres moest de woordvoerder verstek laten gaan. In de deelsessies is dat door de andere delegatieleden fantastisch opgepakt en werd een dusdanige meerderheid behaald dat het amendement als aangenomen mocht worden beschouwd. Over de app zag ik vele vrolijke emoticons langskomen. In de lunchpauze kwam de verrassing: het bestuur zou het amendement plenair opnieuw inbrengen. Mag dat? Ja, dat mogen ze.

Een breed front

Mede gewaarschuwd door de gang van zaken bij de amendementen over de coffeeshops, was het nu zaak voor ons om een breed front van woordvoerders en medestanders bij microfoon 2, pal voor ons, op te stellen. Dat ging goed. We anticipeerden sterk op de bezwaren die vanuit de tegenstanders zouden kunnen komen (gebrek aan absorptievermogen van Defensie, voorkeur voor geleidelijkheid, etc.) en legden zelf het accent op de aard van de dreiging en de onmogelijkheid om geleidelijk op het gewenste niveau te komen (‘we zitten nu per hoofd van de bevolking op het niveau van Albanië’). Het werkte, maar het partijbestuur kwam steeds terug met varianten op hetzelfde financiële argument. Ik voelde het wat van ons weggaan en dat was reden om mijn enige interventie van die middag te doen: om stemming te vragen. In combinatie met een gepassioneerd pleidooi van Co van der Aa, admiraal b.d. en oud-voorzitter van Den Haag, was dat genoeg. Met 51,6% binnen!

Stil binnengehaald

Dat hadden we toch maar mooi binnengehaald. En bijna sluipend hadden we die middag nog meer binnengehaald. Ik stond al helemaal klaar om bij het eerste amendement dat plenair terug zou komen het woord zou voeren, toen Rutger Ploum, de altijd rustige en scherpe voorzitter, zei dat ons amendement alsnog was overgenomen door het bestuur. Mooi. En ook op het allerlaatst kwam er een amendement langs waarin wij pal tegenover een andere provinciale afdeling stond en waarvan wij hadden gezegd dat we deze wel wilden intrekken in ruil voor een intentie om het serieus te gaan oplossen. De andere afdeling wilde haar amendement doorzetten, maar werd uiteindelijk ruim verslagen. Je moet wel weten wanneer je op moet houden.

Het echte werk was toen al ruim achter de rug. Het is leuk om te vertellen over de grote slagen in het middaggedeelte, maar veruit het meest is in de ochtend binnengehaald. Het verhogen van de kiesdrempel van 2 naar 3 zetels komt ook uit de koker van Zuid-Holland. We kwamen daarmee mooi in het midden uit. Daarnaast ben ik trots op andere amendementen. Door het wederzijds steunen van andere provincies hebben we ook nog extra amendementen binnen weten te halen.

Niet binnengehaald

Natuurlijk hebben we ook veel dingen niet binnengehaald, maar ook dat kan een mooi randje hebben. In de voorbereiding van onze Zuid-Hollandse inbreng van het verkiezingsprogramma heb ik mijzelf bewust beperkt tot het doorgeleiden van amendementen van de verschillende afdelingen en ben ik niet zelf gaan schrijven. Op één uitzondering na. In het amendement heb ik gepleit voor het gaan houden van voorverkiezingen voor onze Europese kandidaat als president van de Europese Commissie, zeg maar de opvolger van Juncker. Al onze kandidaten kiezen we binnen het CDA op basis van het beginsel van ‘one man one vote’. Allemaal, behalve deze hoogste Europese functie. Daar wilde ik graag een uitspraak over doen. Het werd alleen in een andere deelsessie besproken dan waar ik als vertegenwoordiger van Zuid-Holland moest zijn. Gelukkig leek het rustig en kon ik naar ik dacht wel naar even naar de andere zaal glippen om het amendement te verdedigen. Juist op het moment dat ik via de app het signaal kreeg dat ik snel moest komen, barste in mijn zaal de bom rondom het koffieshopbeleid en moest ik beslissen in mijn zaal te blijven. Balen. Gelukkig heeft Marja kwast de honneurs voor mij opgenomen en ik moet zeggen dat het amendement van 33% van de stemmen verder is gekomen dan ik dacht. Hier gaan jullie meer van horen.

Dank na het bereiken van het doel

Het is ‘all-in the game’. Het doel was een beter verkiezingsprogramma. Ik denk dat dit gehaald is. Ik denk dat er tegelijk nog iets anders is gebeurd: het is nu ons verkiezingsprogramma, van alle leden. Afgelopen week sprak ik met een medewerker van een Britse minister en vertelde hem waar ik mee bezig was. Hij begreep er eerst niets van – zoiets schrijft toch gewoon iemand op? – maar toen vond hij het wel mooi. Dus zelfs in de oudste democratie van de wereld kunnen ze er nog wat van leren. De grootste complimenten gaan naar de schrijvers van het verkiezingsprogramma toe. Naast voorzitter Wopke Hoekstra zijn er nog vele die hun bijdrage hebben geleverd. Zelf heb ik een prettig aanspreekpunt in het partijbureau gehad in de persoon van Karin Hoentjens. Er zijn vele collega’s binnen Zuid-Holland die met wie het heel goed samenwerken was, waaronder ik ook nadrukkelijk Peter Pennekamp noem, de voorzitter van Zuid-Holland. We hebben heel veel samen gedaan en hij heeft waar mogelijk ruimte gegeven. Er is een harde kern van mensen geweest die hebben ingesproken, anderen hebben ondersteund. Elders heb ik ze al uitgebreid bedankt, maar ik ga ze niet meer allemaal noemen. Het was GROOTS.

Slotwoord

Zo – nu bent u van mij en deze tekst verlost. Ik wilde de lezer toch even meenemen in wat mooi maar best pittig proces is. Er wordt in de buitenwereld soms gedaan of het schrijven van zo’n ‘onleesbaar’ programma het werk is van een ‘elite’ die ‘los staat van de werkelijkheid’ en alles een beetje achter de schermen bekokstoofd. Het enige dat ik daar aan kan doen, is het op mijn manier opschrijven van wat er feitelijk gebeurd. Bedenk: dit is allemaal vrijwilligerswerk. Er worden fouten gemaakt en soms gaat het allemaal veel te snel, maar het is zo de moeite waard voor een levende en levendige democratie op Nederlandse schaal.

Peter Noordhoek