In december en januari heb ik in een tweetal blogs mijn voorspelling voor de uitslag van de gemeenteraadsverkiezing 2014 gegeven. Dat heb ik onderbouwd met mijn ‘kleine tikken theorie’. Het idee is dat onder bepaalde omstandigheden landelijke kiesvoorkeuren minder doorwerken dan ze ‘normaal’ doen bij een raadsverkiezing. Dit is zo’n verkiezing. Door de landelijke ‘ruis’ heen is er dan meer kans dat lokale acties en initiatieven worden gehoord: kleine tikken als regelmatig wijkbezoek, een sterke of juist zwakke lijst, de houding rond een lokaal incident. Daarmee zeg ik niet dat het nu rustig is. Wel stel ik dat gelet op de grote stabiliteit in de peilingen (eigenlijk al vanaf 2010, de landelijke verkiezing van 2012 is de afwijking op de regel), veel kiezers al lang hun 1^e voorkeur voor een partij hebben bepaald. Als daar op basis van de kleine tikken aanleiding toe is, kan de kiezer verleid worden om naar een 2^e partijvoorkeur gaan. Dat is nu aan de orde (zie deze perfecte foto van Edward de Lanoy) en daardoor meen ik dat de uitslag nog verder af zal wijken van de landelijke trend dan al verwacht.

Laat ik eerst de peilers recht doen, inclusief mijzelf. Peilen is altijd lastig en het maken van een vertaling van de landelijke naar de gemeentelijke trend is per definitie hachelijk. Ik zal hier niet (opnieuw) alle redenen opsommen en verwijs graag naar wat de peilers daar zelf over hebben opgemerkt op hun websites. Vervolgens doen we het natuurlijk toch. Het is zo leuk om inconsequent te zijn! Iets meer serieus; de analyse waarom de uitslagen van raadsverkiezingen afwijken van landelijke verkiezingen kan een les inhouden voor het voeren van volgende campagnes. In deze campagne zie je dat de VVD vanuit het landelijke een zeer defensieve campagne is gaan voeren, terwijl de PvdA precies andersom heeft geredeneerd. De VVD krijgt gelijk (en zal aan dat gelijk waarschijnlijk vasthouden richting de Europese verkiezingen op 22 mei). Binnenkort geef ik voor ‘lange lezers’ per partij een analyse van hun campagne en hun positie, aannemend dat mijn theorie werkt. Zo niet, dan drink ik een glas vol karnemelk (griebel), zo ja, dan wordt het iets druivigs.

Ondertussen gaat mijn aandacht toch eerst uit naar mijn eigen partij, het CDA. Wellicht is wat ik daarover schrijf, ook relevant voor andere partijen. Hoe dan ook, diep respect voor iedereen die zijn nek weer durft uit te steken en gaat voor een rol in de lokale politiek!

IPSO meldt deze week een opvallende stijging met 2 zetels in haar peiling voor het CDA, van 16 naar 18 zetels. Peil.nl (De Hond) houdt het CDA stabiel op 19 zetels. Mijn beeld was altijd al dat IPSO een betere database heeft als het gaat om CDA-stemmers. Daarom merkt IPSO nu eerder wat zich lokaal aan het afspelen is. Let wel: dit betreft nog altijd de landelijke (1^e) voorkeur. Mijn voorspelling is dat wat IPSO nu peilt, zich op woensdag nog sterker zal doen voelen in de feitelijke uitslag.
De Hond maakt nu voor het eerst na januari weer een vertaling van zijn landelijke peiling naar een opgetelde peiling voor de raadsverkiezingen. In 2010 kwam het CDA op 15% van de stemmen uit, dat zou volgens hem nu 12% worden. Beter dan de 9% van de landelijke verkiezingen in 2012, maar hij laat geen ruimte voor de conclusie ‘dat de partij de weg omhoog heeft gevonden’, terwijl dat toch wel zo lijkt. Hij geeft met moeite aan dat dit percentage mee kan vallen door het voor de partij voordelige effect van de lage opkomst, ”maar ook dan zal het CDA de slechtste raadsverkiezingen scoren ooit.”

Hiep, hiep, hoera, hoor je hem net niet schrijven. Hij kan gelijk hebben met zijn conclusie dat er gemiddeld per gemeente sprake van een achteruitgang zal zijn. Vanuit het partijbureau in Den Haag hoor je dan ook veel aanmoedigingen, maar geen overdreven juichverhalen over hoe het nu gaat. Zelf heb ik dus rond de jaarwisseling op basis van veel goede kleine tikken een voorspelling gedaan van 14%, 2% beter dus, maar ook onder de genoemde 15%. Sinds mijn blog van januari zijn er drie zaken die mij positiever gestemd doen zijn en drie die me uiteindelijk toch voorzichtig maken en mij bij mijn oorspronkelijke – nog steeds optimistische – prognose doen blijven:

Positief:

• er is rust, iedereen werkt keihard, landelijke politici ondersteunen voorbeeldig. Sybrand laat in de debatten en bijvoorbeeld het programma ‘De Kwis’ zien dat hij er op ontspannen wijze bovenop zit. Aan de eerste wet van campagnevoeren – geen fouten maken – wordt voldaan;
• met de tweede wet - zichtbaar zijn – zit het ook wel goed. Een van de meer interessante bronnen is het ‘share of voice’ onderzoek van de Media Infogroep. In dat onderzoek wordt per week een weergave gegeven van de mate waarin partijen het nieuws hebben gehaald. Ook lokale media worden in het onderzoek meegenomen. Wat je ziet is dat het CDA bijna elke week in de top 3 van media-aandacht staat en dat doorgaans samen met de PvdA en de lokale partijen – en dus boven VVD en D66. Als je daarbij meeneemt, dat die voorsprong ook komt doordat ze in de lokale media relatief iets vaker genoemd worden en je ook meeneemt dat de berichtgeving inhoudelijk per saldo een stuk positiever voor het CDA zal zijn dan voor de PvdA, dan zit daar een fors potentieel in;
• en met wet nr. 99 – deel veel kleine tikken uit – lijkt het ook goed te zitten als in ieder geval de IPSO peiling laat zien dat het aantal 1e voorkeur stemmers toeneemt.

Negatief:

• in de grote steden ontstaat een tweestrijd. Dat is niet gunstig voor de partijen die daar niet toe behoren;
• het grootste probleem is de versplintering. De koek wordt verder verdeeld en dus worden de porties kleiner. In sommige gemeenten zou kunnen zijn dat er zoveel lokale partijen zijn dat de kiesdrempel niet wordt gehaald en dat zou weer voordelig kunnen uitpakken, maar daar kan nu niet van uit worden gegaan;
• Peil.nl heeft stemmers gevraagd of ze opnieuw bereid zijn om op dezelfde partij te stemmen als de laatste keer. Het CDA kent een relatief hoge opkomst van 78%, maar slechts 69% daarvan zou opnieuw op het CDA stemmen. Dat is opvallend laag en kan een contra-indicatie voor mijn theorie zijn. Het zou betekenen dat van de andere partijen (VVD slechts 43%, PvdA 45%) er een fors deel naar het CDA moet gaan om per saldo positief te eindigen. Het kan, maar er zal veel analyse achteraf nodig zijn om te zien hoe de verschuivingen werkelijk uitpakken.

Per saldo hou ik het dus op 14%, een stijging van 5% ten opzichte van 2012, een daling met 1% ten opzichte van 2010. Ik zou nu kunnen zeggen dat het CDA daarmee weer de grootste lokale partij is, maar er zijn teveel bronnen van vertekening (met name aantal gemeenten waar wordt deelgenomen). Ik herhaal wel mijn opmerking van de laatste keer: de collegeonderhandelingen bepalen uiteindelijk of het CDA dezelfde bestuurskracht kan leveren als nu het geval is – en dat geldt natuurlijk ook voor de andere partijen.

Mijn voorspelling (PN) in cijfers, opnieuw gelegd naast de cijfers van Peil.nl:

Zoals gemeld, kom ik later met analyses per partij. Daar hoort ook een verhaal bij over het totale politieke landschap. Waarom niet gewacht tot na de verkiezingen? Omdat dat minder leuk is, maar ook omdat iedereen achteraf direct weet waarom het is gegaan zoals het is gegaan. Hier doe ik net alsof, maar misschien is dat wel eerlijker. De 'frames' zijn nog niet neergezet. De conclusies nog niet verwoord. De onderliggende vraag 'wat betekent dit voor het voortbestaan van het kabinet?' kan nog niet worden beantwoord - en dat is wel zo aardig.

Geniet allen van het democratisch voorrecht om te mogen stemmen en te mogen stemmen op een manier die er toe doet. Dat dit een bijzonder voorrecht is, wordt vandaag weer op de Krim getoond. Vier het feest van onze lokale democratie!

Peter Noordhoek

nr. 15, lijst 4, Gouda