Complimenten

Laten we beginnen met een welgemeend compliment. Heel goed zoals de gloednieuwe combinatie van GL-PvdA nu heel rustig door de campagne zeilt, zonder enig teken van interne strijd. Ook al zou dat niet langer duren dan de campagne zelf, dan nog is het knap.

Ook een compliment voor het plaatje zoals dat uit de doorberekeningen komt. Meedoen is deze verkiezing is helaas niet vanzelfsprekend en dan is het voorstelbaar dat met een fusie-programma ze (Ze? Formeel is het eigenlijk nog geen partij maar een lijstcombinatie) die beker liever voorbij had laten gaan. Het laat duidelijke keuzes zien, maar weet ook binnen de macro-economische kaders te blijven zoals we die als land willen hanteren. Wat je er ook inhoudelijk van het vindt: die keuzes zijn technisch te verantwoorden. Daarbij zie je ook dat de prioriteiten van GL- en PvdA-achterban voorlopig evenwichtig terug komen. Geen misverstand: dat is knap en dat is spannend. Of het gaat houden is nu zeer de vraag.

Timmermans

Spannend is de persoon van de lijsttrekker: Timmermans. Hij heeft een vanzelfsprekende senioriteit en kennis. Pluk een ander uit de Brussels arena, zet die in Nederland neer en het gaat geheid fout, maar voor hem lijkt het een naadloze overgang. Lijkt. Er zijn ruwweg drie rollen die een lijsttrekker kan spelen: die van ‘spelmaker’, die van ‘authentiek persoon’ en van ‘geen fouten maken’. Timmermans koos van de grote drie nog het meest voor de rol van spelmaker en dat leek mij ook de juiste keuze. Echter, de drie grootste partijen draaiden wel erg om elkaar heen en lijken meer met de formatie dan met de kiezer bezig. Timmermans heeft zijn best gedaan om dat te doorbreken en tegelijk acceptabel te blijven voor de andere. Het lijkt de verkeerde strategie te zijn geweest. Dat hij Omtzigt niet hard aanviel was nog te begrijpen, maar de VVD pakte hij echt te weinig aan, net zoals hij inhoudelijk het duurzaamheidsthema wel erg terughoudend oppakte door alleen het contrapunt van de kerncentrales op te pakken in plaats van stikstof. Het zou hem komen te bezuren.

Een net-niet campagne

In de uitwerking gaat het dus niet zoals het moet, en dat breekt hem en zijn partij op want er is een fundamenteler probleem: de groepering linkse partijen is kleiner dan de rechtse. Het zal hem zo nooit lukken de grootste te worden. Zijn probleem: hij is geen Den Uyl. Hij mist net die combinatie van passie en inhoud die het verschil maakt. Zelf blijf ik bij Timmermans altijd twijfelen of het in deze campagne niet teveel om Timmermans zelf gaat in plaats van om zijn partij. In objectieve zin heb ik daar weinig aanleiding toe, maar bij Den Uyl zou ik die vraag niet eens hebben. Den Uyl was de combinatie van passie en bestuurservaring die je nu nodig hebt en hij komt niet in de buurt.

Het echte probleem niet opgepakt

Doet dat ertoe? De persoon van de lijsttrekker is uiteindelijk niet beslissend. Dat is de positie van de partij. Maar ja, ik denk dat het ertoe doet als je maar één persoon zichtbaar maakt in de campagne. Want een partij in het links-midden spectrum moet het per definitie van iets extra’s hebben om de het demografische gat te overwinnen. Door het boomer-gat. Den Uyl kon in de jaren zeventig (bijna) winnen omdat hij de steun kreeg van een grote generatie naoorlogse kinderen. Een generatie die eiste dat alles kon, en wel nu, omdat alles toch door zou groeien. Het is een generatie de nog steeds niet is opgehouden met van alles te eisen, maar dat niet meer doet vanuit links maar vanuit rechts perspectief. Timmermans moet beseffen dat hij en zijn partij alleen die demografische berg niet kunnen beïnvloeden en dat hij dus de kiezers van de andere midden-links partijen keihard nodig heeft. Of leeg getrokken, of in de combinatie. Of door de relatief jongere kiezers van Groen-Links meer aan te spreken door hun vertegenwoordigers meer te betrekken. En als hij ooit de hoop heeft gehad dat NSC tot midden-links gerekend kon worden, dan is dat een grote misrekening geworden. Het telt niet op.

Naar beneden?

Het goede werk van het begin van de campagne lijkt nu teniet te worden gedaan in het voorlaatste weekend van de campagne. Niet verschijnen op het RTL-debat, maar wel na afloop een spotje plaatsen op TV, is misschien wel de meest symbolische manier waarop Timmermans nu de campagne uit handen laat vallen. Dan lach je de kiezer uit. Ondertussen maken de kleinere linkse partijen gebruik van het gat dat PvdA/GL laat vallen. De middag hier aan voorafgaand, maakte Benjamin Bontenbal gehakt van de oud-Eurocommissaris van de EU toen senior geen onderscheid maakte tussen klimaat- en stikstofproblematiek. Een leek kan je dat vergeven, maar dit is zo’n ‘au’-moment dat een kandidatuur kan breken. Kortom; ik vrees voor het uiteindelijke resultaat. En dat vind ik oprecht jammer, want ik vond en vind de fusie van beide partijen PvdA en Groen Links een goed idee in ons versplinterde partijlandschap. Lukt het niet om tot een enigszins goed resultaat te komen, dan vrees ik dat de betrokkenen niet het geduld zullen hebben om tot een volgende verkiezing te wachten. Kom op, Timmermans.

Peter Noordhoek ‘23