Deze dagen schrijf ik liever gedichten dan blogs. Naast stadsdichter van Gouda, ben ik echter ook burger en lid van een partij en dan moet je je soms uitspreken. De partijleiding vindt de situatie in Brabant vooral een voorbeeld van 'subsidiariteit' waar landelijk geen uitspraak over hoeft te worden gedaan: dit is aan Brabant. Zoals het nu gaat, worden er dan ook geen lessen uit de situatie getrokken. Ik probeer dat als lid van deze partij wel te doen en kom met een concreet advies. Daarbij verberg ik mijn eigen mening niet, maar denk dat mijn argumentatie ook de leden aan kan spreken die inhoudelijk een andere voorkeur hebben.

Drie teleurstellingen

De ontwikkelingen in Brabant zijn in zeker drie opzichten teleurstellend vanuit het perspectief van mijn partij, het CDA.
De eerste teleurstelling ligt uiteraard bij de tegenstanders van de coalitie, waaronder ikzelf. Voorstanders moeten dat ook zijn: de meerderheid in Brabant (56%) is kleiner dan in Arnhem (68%) en dat in een van de meest conservatieve provincies. Hierna kom ik terug op de grote betekenis van deze tweede teleurstelling. De derde teleurstelling is de lage opkomst. De achterban krijgt buikpijn bij het idee hierover te moeten kiezen en haakt af. 

De les uit Brabant

Eerdere peilingen zouden hebben laten zien dat een meerderheid van de CDA-kiezers wel kan leven met een coalitie met FvD. Het is de vraag of dat klopt, maar zeker na de raadpleging onder de Brabantse CDA-leden moet dat beeld worden bijgesteld voor wat betreft de eigen achterban. Zeker na Arnhem mag je de conclusie trekken dat alles minder dan een tweederde meerheid bij een stemming een drama oplevert voor de partij en als Brabant maar een nipte meerderheid laat zien, dan ligt dat landelijk nog krapper. In die zin ben ik blij met de uitslag van juist Brabant: het laat zien dat een écht breed draagvlak ontbreekt. Ook de voorstanders van eventuele samenwerking met FvD kunnen nu snappen wat dit gaat doen met de partij als Forum coalitiepartner wordt: regeren is scheuren. Die prijs is hoog, te hoog. 

Een vierde teleurstelling

Helaas hebben we te maken met een vierde teleurstelling: het zich niet helder uitspreken door de leiding van de partij. Jack de Vries zei ooit: “niet wrijven in een vlek” en daarmee maande hij onze voorlieden om zich strategisch stil te houden. Maar soms is niets zeggen ook iets zeggen en het huidige oorverdovend nietszeggen creëert een vlek waarin iedereen nu naar hartenlust mag wrijven, binnen en buiten de partij. Niemand houdt ze tegen met een helder standpunt. Het gevolg: of te extreme standpunten, of waarschijnlijker, zoals in Brabant, het creëren van een massa afhakers.
Als de coalitie in Brabant van start gaat, zal dat in praktische zin waarschijnlijk wel gaan lopen en ondertussen kan links haar eigen lessen leren. Landelijk is het punt daarmee echter op z'n best ondergronds gegaan, klaar om op elk moment weer naar boven te komen, inclusief 'niet behulpzame' uitingen van 'mastodonten'. Op elk moment dat we denken een goed verhaal te kunnen vertellen, worden we er aan herinnerd een verdeelde partij te zijn.

De verdeeldheid op dit punt van coalitievorming met Forum gaat niet vanzelf weg. Dat heeft ook met onze eigen beginselen te maken. In geladen discussies als deze zal een waarde als het verantwoordelijkheid nemen ('je kan een democratisch gekozen partij niet uitsluiten') of een brede volkspartij willen zijn ('het zijn ook onze oud-stemmers') voortdurend tegenover beginselen als rentmeesterschap ('je kan niet met klimaatontkenners beleid maken') of solidariteit kunnen worden gezet ('ze sluiten bevolkingsgroepen uit)'. Om die spanning tot iets anders dan een verkrampte stilte te laten leiden, is er een kader en is er leiderschap nodig. Dat kader komt er. Het duurt echter nog meer dan een half jaar voordat het programma er ligt. Daarom is leiderschap nu des temeer nodig. Leiderschap in de zin van een keuze die voldoende duidelijkheid geeft totdat dit programma er is.

Mijn advies

Programma en lijsttrekker - en in die volgorde - moeten bepalen wat onze inzet voor coalitieonderhandelingen zal zijn. In ieder geval scheppen we tot dan duidelijkheid door te zeggen dat we geen coalitie met een partij als Forum voor Democratie en met deze leider kunnen aangaan. Daarna mag ik verwachten dat programma en lijsttrekker duidelijk genoeg zijn over het alternatief dat we de kiezer bieden, maar dan heeft het democratisch proces de ruimte gekregen die nodig is. Het advies is dus: wijs een coalitie met Forum af, tenzij op basis van het programma de lijsttrekker gemotiveerd anders aangeeft.
Hier zijn in ieder geval twee concrete redenen doorslaggevend voor: 1) Brabant leert dat er geen vooruitzicht is op voldoende draagvlak (tweederde meerderheid minimaal) voor een dergelijke coalitie en 2) het vooruitzicht over wat de onduidelijkheid over de coalitiekeuze voor iedereen zichtbaar met de partij doet.

Wij zijn het alternatief voor Forum

Dit advies komt uit, zo besef ik, op iets wat ik zelf ook wil: geen coalitie met een partij onder leiding van Baudet. Dat verzwakt mijn argumentatie. Als lid vind ik echter dat het niet kiezen het acute probleem is en dat vraagt om actie van de partij.
Het eerst gebod bij behandeling van een kritische situatie is: do no harm. Geen schade doen, betekent de situatie houden zoals die is: ver van Forum vandaan. Het tweede gebod is: benoemen. We mogen benoemen dat dit nog een open wond is. Direct daarna betekent dat werken aan het derde gebod: genezen door bewegen. Laten zien dat wij het echte alternatief voor Forum zijn.
In mijn optiek heeft het gemeenschapsdenken het al gewonnen van het individualistisch denken. Maar er zijn twee soorten gemeenschapsdenken: één dat insluit, opbouwt en naar waarheid zoekt en één dat uitsluit, afbreekt en mag liegen en bedriegen. In de kern is dat de keuze tussen ons en Forum. Ik weet aan welke kant ik wil staan en ik geloof ook dat het duidelijk maken dat deze keuze ons als partij sterker maakt, zowel intern als naar de kiezer toe. Wie de zin leest "dat provinciale besluiten over samenwerking niets over samenwerking op landelijk niveau zeggen", kan dan weten dat die samenwerking er nooit zal komen. Zeg dat dan.

Peter Noordhoek