Elke kandidaatstelling is spannend. Hoe zal het dit keer gaan? In maart 2018 zijn de verkiezingen voor onze gemeenteraden. Al die raadszetels moeten gevuld worden, liefst door mensen die dat werk uit volle overtuiging gaan doen. Het beeld is nu, we schrijven eind augustus 2017, diffuus. Er zijn partijen die niet weten waar ze de kandidaten vandaan moeten halen en partijen die veel meer kandidaten dan plaatsen hebben. De nodige partijen hebben hun lijsttrekker al geselecteerd, maar lang niet overal en bijna nergens is duidelijk wie de rest van de lijst gaan vullen. Voor die laatste groep schrijf ik deze tekst. Voor degenen die nog twijfelen of ze wel willen en voor degenen die wel willen maar niet weten of ze kunnen. Voor de Nederlandse democratie hoop ik zeer dat heel mensen zich kandidaat willen stellen, ongeacht partij, maar voor henzelf hoop ik dat ze goed weten waar ze aan beginnen. Mogelijk dat ik ze hiermee wat kan helpen.

Foto: Evan Etwood

Een moment in het politieke seizoen

Politiek bedrijven is seizoensarbeid, zeker op gemeenteniveau. Zelf heb ik mij nooit op een verkiesbare plaats laten zetten, maar als trainer en campagneleider weet ik hoe het werkt in de 4-jaarscyclus van de raadsverkiezingen. De kans is groot dat ik in het late voorjaar van 2018 mag helpen bij de vorming van de nieuwe teams, dat het daarna rustig wordt totdat na een jaar of twee, drie ‘de blaadjes gaan vallen’ en een reeks raads- en collegeleden al dan niet met ruzie vertrekt omdat ze het niet trekken of het raadswerk tegenvalt, waarna rond of halverwege het laatste raadsjaar het bloed weer gaat stromen en ieder zich individueel of als fractie klaar gaat maken voor afscheid of nieuwe verkiezingen. Wij zitten nu ongeveer aan het einde van de laatste fase. De sleutelpersonen van klassieke partijen met een grotere fractie zijn ongeveer een jaar voor de verkiezingen bij elkaar gekomen om de zaken door te spreken. Tegen de zomer zijn de mensen die met programma en campagne aan de gang moeten gaan uitgezocht en aan het werk gezet. Met de samenstelling wordt doorgaans tot na de zomer gewacht, maar duidelijk is dat in de maanden en oktober en november de knopen zo door moeten zijn gehakt dat er een programma, campagneplan en .. een lijst ligt met misschien wel jouw naam er op. Over die lijst wil ik het vooral hebben, maar niet dan nadat ik ook even over de jaarwisseling heen heb gekeken: dan vindt de campagne plaats. Aan het einde ervan volgt een lange, lege dag en ergens in de late avond hebben de meeste kandidaten dan zekerheid over de vraag of ze wel of niet gekozen zijn (technisch gesproken kan het bij onduidelijkheid over de voorkeurstemmen nog langer duren).

Kijk nu naar de kandidaatstelling

In het kijken naar het proces van kandidaatsstelling kijken de meeste mensen vooral naar de verkiezingsavond en wat daar na al het wachten uit komt. Dat is begrijpelijk. Net zoals het ook begrijpelijk is dat dit een avond vol emotie is, waarbij er aan het einde van een avond bijna per definitie meer teleurgesteld dan blije mensen zijn. Die teleurstelling kan zo groot zijn dat die avond al afstand van de politiek wordt genomen. Wat zonde. Gelukkig wordt het beeld vooral bepaald door de winnaars van de avond. We hebben het over doorgaans stil verdriet.

Het is een verdriet dat ik serieus neem. Ik hoop altijd dat het meevalt, vooral als iemand keihard heeft gewerkt voor elke stem, ondanks dat mijn verstand zegt dat er uiteindelijk maar een beperkt aantal zetels te verdelen valt. Mijn punt is echter dat de kans op een teleurstelling op de uitslagenavond in de praktijk minder groot is dan bij de fase die er in oktober, november aan vooraf gaat, bij de interne kandidaatstelling voor een lijst en dat het beheersen van die kandidaatstelling cruciaal kan zijn voor hoe het met de partij afloopt. Het feit dat de herinneringen aan de kandidaatstelling uiteindelijk verdrongen zal worden door de uitslagenavond doet daar niets aan af.

Verschil verklaard

Dat verschil is logisch te verklaren. De gang van zaken op een verkiezingsavond is doorgaans strak en heel voorspelbaar. Technisch gaat deze zelden fout. De tellingen en de vaststelling van de uitslag wordt uitgevoerd door vertrouwde derden, je kan er niets meer aan doen. Boos zijn op de boodschapper heeft geen zin.

Bij de interne kandidaatstelling is de kans op fouten aanmerkelijk groter en daarna moet je weer met elkaar door. Het proces duurt doorgans langer en is minder transparant. Mensen die je vaak dagelijks tegenkomt gaan opeens geheimzinnig naar elkaar doen en over ‘petten’ spreken. Degenen die nieuw zijn of van buiten de dagelijkse politiek komen, zullen onzeker zijn over hun kansen om hoog op de lijst staan ten opzichte van degenen die al in de raad of daar omheen zitten, ze kunnen het niet goed overzien. Het kan nog erger zijn voor degene die al actief zijn in raad, college of daaromheen. Mogelijk moe of uitgekeken op elkaar, niet zelden uiteengevallen in kleinere groepjes van mensen die het goed met elkaar kunnen vinden, wordt je elkaars concurrenten voor een plek. Politiek moet je uitkijken; soms zitten naar het gevoel de leuke collega’s eerder bij de andere partijen dan in je eigen fractie. En kunnen we eigenlijk wel op de afdelingsvoorzitter vertrouwen bij de selectie? Zit ie niet in de zak van de wethouder? Etcetera.

Meer dan intern gedoe

Het zijn de drama’s die politiek voor de buitenstaander fascinerend of minachtend kunnen maken (dat laatste ten onrechte!) en voor degenen die er in zitten spannend en frustrerend. Tot op zekere hoogte hoort het er gewoon bij, maar niet alles laat zich met zo’n dooddoener wegschuiven. De directe gevolgen zijn namelijk minstens zo concreet als bij de verkiezingsavond. Laat ik het vanuit de rol als campagneleider duidelijk proberen te maken. Oktober en november zijn eigenlijk de maanden dat je permanente campagne op haar hoogtepunt moet zijn. Het gaat dan nog niet om de concrete stem, maar om je zichtbaarheid. Je wilt je resultaten laten zien en ook laten zien dat het verwijt dat je ‘alleen vlak voor de verkiezingen campagne voert’ niet terecht is. Ga je waarschijnlijk met een nieuwe lijsttrekker de campagne in, dan zijn dit de maanden waarin je prachtig aan de bekendheid kan bouwen. Maar nee, je kan het eigenlijk wel vergeten. Iedereen is met zichzelf bezig, behalve die paar die al zeker zijn van hun toekomst. Is de kandidatenlijst eenmaal vastgesteld zijn er doorgaans meer mensen teleurgesteld dan blij. Niet zelden gaat het dan juist om de (nieuwe) mensen die vol hoop en verwachting naar een mooie plek op de lijst keken en vol enthousiasme al aan het werk waren gegaan. Zij hebben dan een koude douche gekregen en hebben echt tijd nodig om weer bij de groep te komen. Ervaring leert, dat deze periode van teleurstelling makkelijk tot de kerst kan duren. In plaats van op volle sterkte richting de verkiezingen op te stomen, levert het interne gedoe je een team op dat is gereduceerd tot degenen die er wel op een redelijke manier doorheen kwamen.

Koude herfst voor warme winter

Waarom schrijf ik dit? Is het niet beter een lekker positieve oproep te doen voor het raadslidmaatschap? Nou, dat laatste moet ook gebeuren en steun ik van harte, maar om het het als kandidaat en als partij langer vol te houden helpt als er een realistisch beeld is van de kans op een koude herfst voor de warme winter. En ik geloof ook dat er van alles aan te doen valt voordat je je in het onvermijdelijke van een uitslag schikt. De sleutel zit deels in de wijze waarop een bestuur de kandidaatstelling doet, maar uiteindelijk nog het meeste in de verwachtingen van de kandidaat.

Richting bestuur

Richting het bestuur is het misschien te laat om nog signalen af te geven. Zij zijn al volop bezig, of ander hun commissie wel. Er zijn twee punten waar met name de afdelingsvoorzitter op moet letten. Het eerste zit in de vraag ‘ben ik zelf niet teveel onderdeel van de groep geworden? Ben ik nog zuiver?’. Het tweede is: forceer niet. Op een gegeven moment blijven de lastige gevallen over: de niet-perfecte kandidaat waar je geen alternatief voor ziet of de keuze tussen een deskundige kandidaat versus een echte volksvertegenwoordiger. Mijn beeld: er is altijd een keuze, een oplossing, maar zorg ervoor dat je die goed kunt uitleggen, ook naar jezelf toe.

Richting kandidaat

Voor de kandidaat is het verstandig zich voorafgaand goed te oriënteren op de verschillende stappen van de procedure, ook door degene die het al eerder heeft meegemaakt. Plan er omheen, neem je partner mee in die planning, maar maak je er ook niet helemaal van afhankelijk. Elke kandidaatstelling is een soort spel met jezelf. Eerst komt de vraag: wil ik wel of wil ik niet. Daarna komt het ‘willen ze me wel of willen ze me niet’. Die cyclus moet je minstens twee keer door. Eerst rond de kandidaatstelling, dan rond de verkiezingen. De neiging is echter groot dat je zo bezig bent met de vraag naar de verkiezingen zelf, dat je verkeerd omgaat met die van de kandidaatstelling.  De realiteit is dat dit onderdeel van de procedure minder voorspelbaar is dan de verkiezingen zelf. Stem daar de verwachtingen op af. Mijn formule komt neer op het in het hier en nu zitten van het proces, daar niet teveel van maken en wanneer het maar kan te genieten van wat je nu weer meemaakt, en inhoudelijk goed weten waar je met de gemeente naar toe zou willen. Vooral dat laatste is een kwestie van ‘meer dan nu’.

Geef acht

In acht punten op een rij gezet:

1. Ken jezelf. De kandidaatstelling vindt in een veel kleinere kring plaats dan de eigenlijke verkiezingen. Er wordt doorheen geprikt als je je anders voordoet dan jezelf. Anderzijds: onderschat je eigenlijk mogelijkheden niet en neem niet aan dat anderen wel weten wat je bedoelt. Grijp elke gelegenheid aan om te communiceren.
2. In het verlengde hiervan: maak het degenen die de beslissing over de lijst moeten nemen niet onnodig moeilijk. Ook voor hen is dit een lastige puzzel.
3. Ga er maar vanuit dat veel van de afwegingen die in het definitieve lijstvoorstel gaan, minder met jou als persoon te maken dan met afwegingen die over een evenwichtige lijst gaan, wat dat ook is.
4. Als je jezelf afvraagt of je wel geschikt bent voor het raadswerk, is het antwoord simpel: dat ben je ook niet. Het duurt echt een tijd voor je het raadswerk onder de knie hebt. Maar dat hoeft niet erg te zijn. Maar het is een prachtig avontuur waarvan de overgrote meerderheid na afloop zegt dat het hun leven heeft verrijkt.
5. Te lang blijven zitten doet echt schade aan de partij. Jij kan het zeker nog een periode goed doen voor de partij, maar het kan meerdere raadsperioden duren voordat de noodzakelijke verjonging is geslaagd;
6. Inhoud zal je redden. Dat wat jouw drijfveer is en waarom je het doet, moet zoveel mogelijk buiten jezelf liggen, want dat betekent ook dat je het mee kan nemen als je niet op de lijst komt of uit de raad gaat verdwijnen.
7. Ga so wie so niet in de raad voor erkenning. Je weet best hoe er in de samenleving over politici wordt gedacht. Dat is helemaal fout, maar wel een gegeven. Ga voor jouw idealen en de inhoud er achter en verlies je niet in het spel, maar blijf er naar kijken als een van de meest bijzondere schouwtonelen uit je carriere;
8. Je mag verwachten dat een partij serieus omgaat met jouw wensen en ambities. Andersom mag de partij van jou verwachten dat je blijft bijdragen ook als daar niet in kan worden voorzien zoals gehoopt. Concreet: ga na de slechte boodschap vol aan de bak om je partij een zo goed mogelijk resultaat te laten behalen. Je zal zien dat je er dan altijd wel een goed gevoel aan over houdt.

Zo kan ik nog wel even doorgaan, maar de grote lijn zal duidelijk zijn. Geniet nu, maar werk voor later, want er is meer dan nu.

Peter Noordhoek

Peter Noordhoek is overtuigd lid van het CDA, maar het gaat hem ook over wat een partij overstijgt en mensen in het politieke midden bindt. Daarom uit hij zich over ‘meer dan nu’. Teksten en video’s over ‘Meer d≥n Nu’ treft de lezer vanaf nu aan op de facebookpagina met dezelfde naam.