Deze jaarwisseling zag het voorlopig einde van de carrière van Camiel Eurlings. Ik heb zijn opkomst en neergang mee mogen maken en omdat hij een bijzondere persoon is, laat ik daar hier wat van zien, zonder hem heilig te maken of de pretentie te hebben hem echt te kennen. Hij moest zijn zetel bij het IOC opgeven na een ‘trial by media’ en dat geeft een vieze smaak. Als ‘persoon van besproken gedrag’ heeft hij daar wel zijn rol in gehad en daar zit een les in. Maar eerst terug, terug naar de eerste kennismaking.

In de aanloop naar de landelijke verkiezingen van 1998, had ik de bijzondere opdracht om alle 50 kandidaten van de kandidatenlijst voor het CDA te trainen. De zittende groep kandidaten was tot op het bot verdeeld. De nieuwe groep omvatte een groot aantal jongere kandidaten waarvan eigenlijk niemand wist wat je er aan had. Om voor zo’n divers gezelschap iets te bedenken, moest je vooral niet laten praten. Dat zou de verdeeldheid maar vergroten. Om die reden zette ik ze in groepen van 7 kandidaten in taxi’s, aangevuld door een coach van buiten. Die taxi’s werden naar naburige steden gestuurd. Elke groep had de opdracht om drie wildvreemde mensen van zo verschillend mogelijke pluimage van de straat te plukken en hen te overtuigen dat het leuk zou zijn om met hen mee te gaan naar de congreslocatie. Daar zouden ze de kans krijgen hun verhaal te doen richting de kandidaten. De kandidaten mochten niets terugzeggen. Door dit ver buiten Den Haag te doen hadden we minimale kans dat er parlementair journalist geïnspireerd zou worden om over de ontvoeringsstrategie van het CDA te praten.

Als programma werkte het perfect. Minder perfect werkte het voor veel individuele kandidaten. Ook de meer ervaren kandidaten vonden het bijzonder lastig zomaar iemand op straat aan te spreken. Het bleek al helemaal moeilijk voor de teams om ook echt als team te opereren. Dan zie je wel direct welke kandidaten er gevoel voor hebben en wie niet. Degenen die het perfect deden, hadden er geen moeite mee om mensen aan te spreken of om een team te helpen smeden. Wie die dat in alle opzichten het beste deed, was de toenmalige fractievoorzitter, Jaap de Hoop Scheffer. Wat was die man goed en authentiek in zijn optreden. Als ik nadenk over de afstand tussen iemands mediabeeld en ‘de echte persoon’, denk ik sindsdien aan hem. Daarna sprongen er in beide opzichten twee jonkies uit: Joop Wijn en Camiel Eurlings. Die laatste was ook letterlijk de jongste. Naast een natuurlijke flair had hij ook een inzicht in menselijk gedrag waar oudere mensen nog veel van konden leren. Het woord ‘talent’ stond wel zo vet op zijn voorhoofd geschreven dat hij er last van had. Je zag hem heen en weer geslingerd worden tussen de wens tot erkenning van zijn talent en de wens om gewoon te kunnen doen. Ik had ondertussen mijn handen vol en behandelde hem net als ieder andere kandidaat. Misschien kwam er daardoor van zijn kant wel iets van een klik. In ieder geval heb ik hem daarna bij momenten goed leren kennen. Het kon gebeuren dat je elkaar maanden niet sprak en dat je toch direct de draad weer op kon pakken op de momenten dat je elkaar weer zag, meestal in campagneverband. ‘In het moment’ was hij altijd goed. Snel en vol charisma. De uitdaging was om hem in jouw moment te krijgen.

Na een aantal jaren begon ik het wel lastiger te vinden om aan anderen uit te leggen waarom ik zo enthousiast over Camiel was. Je hoorde steeds vaker over prima donna gedrag, niet in het minst blijkend uit die gewoonte om overal te laat te komen of niet te verschijnen. Tegelijk: hij had prima medewerkers en het stelt altijd gerust als mensen zich omringen door kwaliteit. Als politiek bestuurder heeft hij bijna alle dossiers aangepakt en veilig door de Kamer geleid. Zelden gedonder. Onderschat niet hoe moeilijk dat is. Maar zeker rond kabinetsformaties was er te veel emotie, te veel ego. Camiel, waar ben je mee bezig? Waar ben je überhaupt? En waar sta je echt voor?

Ik was zeker niet de enige die met deze vragen rondliep. Daarom is de opvolging van Jan Peter Balkenende door Camiel Eurlings nooit een vanzelfsprekende geweest. Maar toen het kabinet met de PvdA klapte, moest er op hele korte termijn een campagne worden gevoerd. Dan krijg je het soort blikvernauwing die neerkomt op de vraag ‘Wie kan ons de overwinning bezorgen?’ Camiel was toen ons grootste stemmenkanon, vooral richting het zuiden. Moest hij het niet toch maar gaan doen? Ik was destijds in een stevige adviespositie en heb toen negatief geadviseerd. Als iemand de stemmen kon pakken, dan was hij het, maar wat daarna? Welk CDA krijgen we dan? Dat advies is genegeerd. Camiel kreeg de opvolgingsvraag wel – en weigerde. Vanwege zijn relatie. Dat ‘nee’ werd niet geaccepteerd door mijn lieve gezinspartij. Er ontstond een potsierlijk jacht op Camiel, die zich zoals vaker onvindbaar probeerde te houden. Mij staat een beeld bij van een Eurlings die letterlijk in een ballon wegvloog, met zijn hand tegen het oor richting mannen op de grond: “Ik kan je niet horen. Wat zeg je?” Ik was er niet bij en weet dus niet of het waar is, maar als een drama te groot wordt, wordt het een farce. Dat gold ook voor zijn optreden tijdens het roemruchte congres in Arnhem. Ik kreeg per sms de vraag of ik hem kon stoppen in zijn liefdesbetuiging aan Maxime Verhagen, maar hoe had ik dat moeten doen? Het was zo voorbij – en zo ‘over the top’.

Over zijn daaropvolgende baan bij KLM of zijn functie bij het IOC weet ik niet meer dan andere mensen. Zijn kwaliteiten staan voor mij buiten twijfel, maar hoe vang je die in een goede functie? Het lijkt mij dat dit beter is gelukt in zijn IOC dan in zijn functie bij KLM. En de relatie? Camiel is in de positie terecht gekomen dat hij publiekelijk de weging moest maken tussen de kans op een premierschap en zijn relatie. In het normale leven kan de keuze tussen werk en gezin een relatie al stevig belasten, hoe heftig moet dit dan niet zijn geweest? Het is in ieder geval uitgemond in een drama. Dit keer geen farce, maar een echt drama, met alleen maar verliezers.

Ik beschrijf dit zo, omdat ik ook ben geraakt door de persoon Camiel Eurlings en we een gezamenlijk verleden hebben. Daar kijk ik per saldo positief op terug, zelfs al denk ik dat het premierschap een stap te ver zou zijn geweest. Wat is het ongelofelijk jammer dat het zo moest gaan. Wie is de persoon die ik zo vaak een hand heb gegeven? We zijn echter allemaal complexere wezens dan in krantenkoppen gevangen kan worden en dat geldt zeker ook voor Camiel Eurlings. Daarom ben blij dat het OM uitspraak heeft gedaan, of tot een afspraak is gekomen, want dat geeft toch genoeg duidelijkheid: zijn donkere kant moet het op een gegeven moment gewonnen hebben. Hij heeft iets goed te maken. En ook al geloof ik in tweede kansen, nu nog niet. Punt.

Was er maar een punt te zetten. Er is iets overheen gekomen waar ik nooit aan zal wennen. De januskop van publieke opinie en media – zuiverheid eisend en tegelijk smullend van het schandaal – heeft voor een tweede en veel hardere veroordeling gezorgd dan wat ons justitieel apparaat kan doen. Niemand lijkt ook op het idee te komen om het OM of de politiek te verwijten dat de strafmaat wellicht te laag is. We hebben het OM gewoon helemaal niet nodig. Geef me een microfoon of toetsenbord en ik spreek het oordeel wel uit. Politiek redacteur David van der Wilde van BNNVARA doet wel zijn werk. In een commentaar zegt hij: ‘Een feitenvrije hetze leidde tot Eurlings vertrek.’ De bronnen voor de uitspraken over wat Eurlings wel of niet gedaan zou hebben, zijn indirect of niet naspeurbaar. Toch hebben cohorten mensen dan al hun uitspraak gedaan. Hoort u daar ook bij? Hoe voelt dat? Bent u ook zo van mening dat iemand niet veroordeeld moet worden totdat ... Ja, maar.

Ja, maar. Dat geldt kennelijk niet voor mensen die van, zoals iemand zich op de radio versprak, ‘van besproken gedrag zijn’. De privépersoon moet dan kunnen wijken voor het kunnen bespreken van het gedrag van de Bekende Nederlander. Dat is de norm geworden. En op dit punt wordt de casus Eurlings inderdaad heikel voor hem. Hij heeft toch echt de verkeerde inschatting gemaakt over de omgang met de media en zijn keuze voor bekennen op z'n zachts gezegd slecht getimed. Dit punt raakt aan de kern van de politieke communicatie en volgens mij is er geen standaard recept. Wel zijn er ruwweg drie scenario’s:

• Deur dichten: elk commentaar weigeren of zo nodig liegen. Niet wrijven in de vlek.
• Deur geleiden: met mate informatie verstrekken. Jij bepaalt wat wanneer bekend wordt en rekent op het korte geheugen van mensen
• Deur opendoen: direct openheid van zaken gegeven. Misschien zelfs wel meer dan strikt nodig.

De oudere generatie heeft de eerste strategie als voorkeur. Niet alleen Trump doet het zo. De ‘generatie Balkende’ is het tweede, zeer professionele scenario bijgebracht. De opdracht is om samen met je adviseurs meester van de situatie te blijven. Het derde scenario doet het meest naïef aan. Zelf ben ik graag een beetje naïef en ben wel een fan van dit laatste scenario, maar dat vraagt wel dat je op een echt authentiek niveau kunt communiceren. Het is weinigen gegeven authentiek te reageren als het er op aan komt en dan te bekennen op een manier dat iedereen denkt ‘hij is een klojo, maar in zijn positie zou ik hier misschien ook wel toe komen’. En dat iedereen dan weer overgaat tot de orde van de dag als hij of zij verder geloofwaardig is. Pieter Omtzigt is recent op dit derde scenario uitgekomen en heeft mede daardoor veel steun gekregen.

Kijkend naar Camiel Eurlings zie je wat mij betreft het zoveelste falen van het tweede scenario. Geen enkel verhaal, geen bekentenis was nog geloofwaardig, alles werd mosterd na de maaltijd. Opnieuw was hij aan het wegduiken, bezig zich onvindbaar te maken. Dat lijkt mij de bron van het drama na het drama. Ik blijf moeite houden met de wijze waarop wij als samenleving en media nu een weg opgaan waarbij wij het met z’n allen beter lijken te weten dan een openbaar ministerie, maar het is wel de realiteit van nu. Het heeft iets zichtbaar gemaakt waar iedereen over na mag denken die ‘van besproken gedrag’ is. Na Camiel Eurlings zullen er volgende Barbertjes komen die 'het zichzelf aandoen'. Weinigen zullen er echter zoveel te bieden hebben als hij. Als we dan toch onderscheid gaan maken, laat dat dan ook gezegd zijn.

Peter Noordhoek