In de afgelopen twee maanden heb ik met een grote groep mensen uit Zuid-Holland gewerkt aan een aantal resoluties. Buiten verkiezingstijd zijn resoluties de manier waarop de leden van een democratische partij zich uit kunnen spreken over de koers van de partij. Iets om zuinig op te zijn. Dit keer was onder de resoluties er een over de vluchtelingencrisis. Die haal ik er in deze blog uit. Niet alleen vanwege de actualiteit, maar ook omdat met deze crisis er ook allerlei andere thema’s loskomen. Niet direct voor de hand liggend, maar als er één thema in de context van deze resolutie veel heeft losgemaakt, dan is het ontwikkelingssamenwerking (OS). Zowel om iets van dat proces van het maken van een resolutie te laten zien, als om aandacht te vragen voor de de koersdiscussie die rond OS op het uitbreken staat, deze blog.
IN HET KORT:
IN HET LEKKER LANG:
Waarin de hoofdpersoon gaat sleutelen aan resoluties, ondervindt hoe gevoelig dat kan liggen, maar soms anders dan hij denkt. Hoe het goed komt.
Start
Het formuleren van een resolutie kan een fluitje van een cent zijn, zolang je de deadline van de partij maar in de gaten houdt. 1 A4’tje met een stevige uitspraak is voldoende. Het geaccepteerd krijgen van zo’n resolutie door een congres is echter nog iets anders. In Zuid-Holland zijn we eind september officieel begonnen met de voorbereiding van het CDA-congres van 7 november. Na een brainstorm met een forse groep leden hadden we zo’n 30 (1) thema’s en onderwerpen waar we uit konden kiezen. Uiteindelijk, zo was onze interne spelregel, konden er slechts 2 van overblijven die voor indiening in aanmerking komen.
Schrijvers
Er was één thema waar we niet omheen konden: vluchtelingen. Ondanks dat we als Zuid-Holland nog geen jaar eerder in een congres een resolutie aangenomen hadden gekregen over precies dit onderwerp, was de inhoud ervan al weer achterhaald door de actualiteit. Maar waar moet de inhoud dan over gaan? Uiteindelijk hebben we aan het einde van die brainstorm drie schrijfgroepjes ingesteld: één die de Nederlandse kant van de opvang behandelde, één die als het ware de Europese en buitenlandse dimensie pakte en één die startte bij de conclusie dat het vluchtelingendebat de tegenstellingen in de samenleving vergrootte en wat daar aan gedaan moest worden. Dat ene thema alleen al dus joeg ons over de doelstelling van slechts 2 resoluties heen.
Maar wat bepaalt dan de keuze voor een resolutie?
Eisen aan een resolutie
Een goede resolutie moet in de optiek van deze delegatieleider aan twee eisen voldoen: 1) het moet richtinggevend zijn voor partij en fractie, en 2) het moet aanleiding geven tot debat. Een resolutie waar iedereen het over eens is, is zonde van de tijd. In mijn ervaring is zeker die tweede eis best lastig, maar als iedereen het over het thema is – ‘we moeten meer geld aan onderwijs geven’ – en niemand daarover met elkaar in discussie gaat, is dat een zeker teken dat het de verkeerde resolutie is.
Op elke regel bestaat een uitzondering. Eén uitzondering op de tweede regel is die van de ‘eenheidsresolutie’. Het doel is dan om juist tot uiting te brengen waar we het over eens kunnen zijn. Daar moet je zelden mee komen. Als het thema te licht is, gaat iedereen direct weer over tot de orde van de dag. ‘Tsja, daar waren we al over eens’, krijg je dan te horen. Vluchtelingen is een thema dat bijna per definitie zwaar genoeg is. Misschien wel te zwaar. De geschiedenis van mijn partij is helaas vol van resolutie die daar direct (‘Mauro’) of indirect (‘regeren met de PVV’) over gaan en onze partij op scheuren hebben gezet.
Weging
Toch was het dit keer het goede thema. In de weken na de brainstorm zagen we bij onze Duitse zusterpartijen CDU/CSU een enorme spanning ontstaan tussen Merkel en grote delen van haar partij. In eigen land groeide de behoefte aan leiderschap. Sybrand Buma gaf leiderschap en kwam (en komt) in ieder geval met stevige (‘safe havens’) en gedurfde (ontheemdenstatus’) oplossingen, maar de Merkelliaanse toon werd begin oktober sterk gemist. Later zou het overlijden van Aantjes, inclusief alle herinneringen aan de Bergrede, ons nog eens herinneren aan de waarde van ‘geïnspireerde politiek’. Toch, die spanning tussen principiële en praktische politiek moest in het geval van Sybrand en de partij overbrugbaar zijn, zo was het gevoel, bevestigd door de wijze waarop hij zich in diverse debatten en speeches liet zien.
Daarnaast is, zo eerlijk moet je ook zijn, het net iets makkelijker om een resolutie in oppositietijd geaccepteerd te krijgen dan als je in een kabinet zat. Toch; die dagen kwam een peiling van 1Vandaag langs waaruit bleek dat onze partij, samen met de SP, het meest verdeeld was over de komst van vluchtelingen, met bijna exact 50% voor de toelating en 50% die het daarmee oneens was. Waarom dan zout in de wonde strooien? Uit gesprekken kwam echter naar voren dat de tegenstelling vooral in de mensen zelf zit. De inschatting was en is dat het voor de achterban geen of – of is, zoals in een peiling. Mensen willen én dat de vluchtelingenstroom beheerst wordt én dat dit niet ten koste gaat van de echte vluchteling. Dan i het toch goed om juist als partij richting te geven en het niet alleen aan je voorman over te laten?
Tijd voor een resolutie dus. Niet zouteloos, maar ook niet primair gericht op debat. We moeten opschrijven waar we voor staan, waar grenzen liggen en wat we gemeen hebben.
Omdat we natuurlijk ook wel wisten dat overal de discussie over de vluchtelingencrisis werd gevoerd, heb ik voorzitter Ruth Peetoom gebeld met het verzoek andere provinciale afdelingen naar ons door te verwijzen als zij vergelijkbare plannen hebben, zodat we niet vanuit alle kanten met resoluties komen, maar dat wat op elkaar afstemmen.
So far so good, maar wat ga je daadwerkelijk opschrijven als je dat mooie doel hebt? Wat is nog geldig na 7 november, als er elke dag nieuwe conflictpunten bij lijken te komen en een paar kilometer verderop de eerste gewelddadigheden in eigen land uitbreken?
Voorzien
Ergens die weken, sprak premier Rutte uit ‘dat niemand de huidige stroom vluchtelingen kon voorzien’. Onze resolutie van november 2014 herlezend, dacht ik onbescheiden ‘Nou dat hebben we toch scherper gezien’. Met zoveel woorden werd de verwachting uitgesproken dat er duizenden Syrische vluchtelingen deze kant op zouden komen. De oplossing die we toen voorstonden was net verdelen van de vluchtelingenstroom over alle Europese landen (mij was bekend dat veel Oost-Europese landen slechts zeer mondjesmaat vluchtelingen toelieten. Zoals mijn gesprekspartners daar wel degelijk beseften: niet houdbaar).
Inmiddels was het principe geaccepteerd, maar de praktijk liep en loopt ver achter op wat er nodig is nu de vluchtelingen daadwerkelijk binnenstromen. Zoals iemand binnen de delegatie constateerde: het huidige asielbeleid is gebroken. Alleen met een nieuwe benadering houden we het zo overeind dat het voor Nederlanders en vluchtelingen acceptabel blijft. Er moet dus ruimte voor nieuwe oplossingen zijn, of het nu om wonen, leren of verblijfstatus gaat. Dat viel zo op te schrijven – na eerst de waardering op te schrijven voor al degenen die in deze crisisdagen als vrijwilliger of professional niet ‘zeuren’ maar doen.
Maar in dat zoeken naar nieuwe oplossingen blijft het wel zaak niet in een race naar beneden te komen. De eerste en wellicht grootste behoefte van de leden zou toch zijn om de eigen beginselen te herbevestigen. Waar staan we als leden van de partij voor? Ieder mens telt, ook de vluchteling. Of je het nu benadert via de (christelijke) deugden als naastenliefde en barmhartigheid, of uitgaat van een fundamenteel vertrouwen in de mens, ieder van ons moeten beseffen dat achter de grote aantallen wel mensen schuilgaan en onszelf niet verliezen in de maatregelen die we nemen. Het zijn maar woorden en hypocrisie ligt altijd op de loer, maar zonder die woorden ben je pas werkelijk koersloos.
Naast de oplossingen en de principes, kwam er nog een derde draad in de resolutie: de noodzaak om nog verder vooruit te kijken dan nu het geval is. We noemden het bewust de ‘resolutie Syrische vluchtelingen’, vanwege de continuïteit, maar de tekst kijkt ook vooruit en dan zien we nieuwe stromen vluchtelingen komen als we niets doen om de bron van de problemen aan te pakken.
Stappen naar een tekst
In eerste instantie schreef ik in feite alleen de analyse (‘Het congres bijeen op 7 november 2015 in Utrecht constateert dat ..’) en de verschillende wegingen op (‘overweegt dat’). Het zgn. ‘dictum’ (‘spreek uit dat …’) liet ik liggen tot ik de eerste reacties en ideeën van de delegatieleden had. Daardoor gerustgesteld, ging ik door en schreef de resolutie vlot uit. Het is een goed beginsel binnen het CDA om ook altijd aan te geven hoe je de voorgestelde wilt financieren. Om die reden nam ik eenvoudig weg een zin over uit de resolutie van een jaar daarvoor: de kosten moeten mede kunnen worden bekostigd uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking (OS). De resolutie was immers aanvaard zonder een scheef woord hierover. De tekst van de resolutie kon de wereld in, om te beginnen binnen de eigen provincie.
OS
Binnen de eigen provincie werd het idee achter de resolutie direct opgepakt. Op sommige onderdelen kwam kritiek en dat leidde soms tot aanpassing. Sommigen vonden de resolutie niet duidelijk genoeg, anderen (op sommige onderdelen) te duidelijk, maar eigenlijk viel de kritiek mee. Op één onderdeel na: het punt ontwikkelingssamenwerking. Daar werd emotioneel op gereageerd. Het gebeurde al, het was overbodig, was één kant van de reacties. De andere kant was principiëler: het budget voor OS was al te ver uitgehold. Dit kon niet. Het minimum van 0,7% BBP moest overeind blijven en echt een minimum zijn.
Op het moment dat de discussie over dit punt opkwam, heb ik er eerlijk gezegd pragmatisch op gereageerd: laat de discussie maar komen, de leden beslissen wel. Ik zat er niet emotioneel in, temeer daar de hoofdlijn van de resolutie keurig overeind bleef. Op een gegeven moment werd ik gebeld door Ruth Peetoom, die mij informeerde dat een groep van 50 leden (waaronder behoorlijk wat Zuid-Hollanders), met een aparte resolutie op dit punt zouden komen. Ik vond dat een prima ontwikkeling, maar wilde toch ons punt erin houden tot het bestuur haar afweging kon maken. Weer verbaasde ik mij echter over het feit dat, terwijl de rest van de wereld het er niet over had, OS het belangrijkste discussiepunt werd rond de resolutie over de vluchtelingencrisis. Er was een onderliggende zenuw geraakt.
Op stoom
Op de dag voor de deadline van het indienen van resoluties bij het landelijk bestuur, werd de discussie in het algemeen bestuur van de provinciale afdeling gevoerd. Het werd een prima en open discussie. Voor het eerst kreeg ik het vertrouwen dat we op de goede lijn zaten. Zonder er een traan om te laten, ging ik mee met het voorstel om het punt OS te schrappen. In plaats daarvan kwam een punt die de lange termijn consequenties van de huidige crisis nog eens uitwerkte. Prima. Uit de 7 nog voorliggende thema’s koos het bestuur nog twee andere thema’s: de mogelijke verandering in de vermogensbelasting en het ‘recht op recht’; het overeind houden van de rechtspreek, inclusief het betaalbaar houden van de griffiekosten. We konden tevreden zijn.
Met het idee dat ik tot aan het congres even niets meer hoefde te doen, ging ik op pad naar Marokko voor de uitvoering van een training. Vanuit Casablanca arriveerde ik met de trein in de hoofdstad Rabat. Net uit de trein kreeg ik opnieuw Ruth Peetoom aan de telefoon: of we onze resolutie alsnog wilden samenvoegen met die twee andere provincies, Utrecht en Limburg. Tegen het principe kon ik moeilijk bezwaar hebben, maar ik wilde de tekst natuurlijk wel zien. De leden moesten er ook over eventuele wijzigingen geïnformeerd worden.
Dat zijn van die momenten die je je herinnert: in Rabat lezend in een nieuwe tekst, terwijl door het raam van je hotelkamer het ‘Allah Akhbar’ van het vrijdaggebed door je hotelraam klinkt. Alos ik even moest horen dat ik mij nu aan de andere kant van de Middellandse Zee bevond en dichter bij de bron. Maar de tekst bouwde keurig voort op onze eigen tekst en de strekking was dezelfde. Een samengevoegde tekst is nooit zo strak als je zou willen, maar hier konden we geen bezwaar tegen hebben, dus als een haas ben ik iedereen gaan raadplegen die meegenomen moest worden (dit is de plaats om te melden dat ik perfect heb samengewerkt met Jos Huizinga en Peter Pennekamp van het Zuid-Hollandse bestuur en al helemaal met mijn duvelstoejager, Peter Viallé). Er was één punt waar ik mijn grimlach niet bij kon onderdrukken: het punt OS kwam weer terug in de tekst. Anders geformuleerd, maar toch.
Congres
Op zaterdag 7 november kwamen onze resoluties eindelijk aan de orde, samen met 21 andere. Samen hebben we in alle vroegte in twee zalen het inhoudelijk debat gevoerd. Als eerste kwam de resolutie vluchtelingen aan de orde. Het ritueel is dan dat ‘de indiener’ de resolutie toelicht. De woordvoering was verdeeld, maar deze wilde ik zelf doen. Kort legde ik de lijn van de resolutie uit en werd de discussie geopend. Er werden behoorlijk veel opmerkingen gemaakt, sommige fundamenteel, sommigen zeer specifiek. Wat die laatste betreft: was de resolutie niet te stellig over de bevoegdheden van de gemeenten om zelf te bepalen of ze vluchtelingen zou toelaten, kon die ontheemdenstatus juridisch wel, etc.
Het probleem met een resolutie in deze fase is dat je het eigenlijk moet nemen zoals het is; ‘take it or leave it’. Anders wordt het een bord spaghetti waarbij je het hele bord op schoot trekt als je aan een sliert trekt. Op het podium schreef ik mijn vel vol met aantekeningen, maar wilde vooral horen hoe Sybrand Buma en Ruth Peetoom zouden reageren op de resolutie. De resolutie stond, zoals dat technisch heet, op ‘overnemen’. Dit betekent dat het partijbestuur zegt dat ze het eens is met de lijn van de resolutie. Maar Al na een paar woorden wist ik, dit zit goed. Met name Sybrand sprak en hij liet merken de hoofdlijnen van de resolutie goed te kennen en te onderschrijven. Het ging zo kalm dat ik de ruimte voelde om snel een foto te maken van de beantwoording vanaf mijn plek op het toneel. Daarna was het mijn beurt, gaf ik terug wat ik gehoord had, maar hield wel vast aan het totaal van de tekst. Deze resolutie en andere resoluties – waaronder een over OS en de vluchtelingencrisis – werden vervolgens pittig maar vlot bediscussieerd.
Nooit met de PVV
Ook in de andere zaal was het goed gegaan, net zoals in de zaal van een drietal ‘visiegroepen’ waar steeds ook een resolutie was besproken als uitkomst van de discussie. In het op al deze discussies volgende plenaire deel, kwam met name Sybrand uitgebreid terug op de vluchtelingencrisis. Uiteraard zou je kunnen zeggen, maar het is aan alles te merken dat dit zijn onderwerp is en dat hij er heer en meester van is, tot in het kleinste detail. Dat is ook deel van zijn valkuil: hij kan zo met het ‘wat’ de inhoud bezig zijn, dat hij vergeet over te brengen ‘waarom’ hij dat doet. Dit keer had hij de balans er weer goed in.
Ik heb het hem al vaak genoeg horen zeggen, zowel in kleine als grotere kring, maar zijn uitspraak dat hij ‘nooit met de PVV in zee zou gaan’ was daarom de juiste uitspraak op het juiste moment en werd ontvangen met het grootste applaus van de dag. Het werd ook het nieuws van de dag, in alle media. Maf hoe oud nieuws weer nieuw nieuws kan worden. Voor iedereen met Arnhem (congres 2010 over deelname aan Rutte I) nog in de botten, inclusief Sybrand zelf, was een andere uitspraak ondenkbaar geweest.
Terug
En toch was het daarmee nog niet gedaan. Het thema vluchtelingen kwam weer terug in een aparte deelsessie. Opnieuw kwam de resolutie ter sprake. De vraag was echter of de resolutie terug zou komen aan het einde van de dag, bij de stemmingen. De gewoonte is om resoluties die worden overgenomen door het bestuur alleen maar voor te lezen en ‘bij acclamatie’ (door geklap met de handen) vast te stellen. Geen gebruik van stemkaarten dus. In die zin was er geen aanleiding om de resolutie te bespreken. (Een andere resolutie van ons, die over Zuid-Holland, die over vermogensbelasting was wel controversieel en zou hoe dan ook terugkomen.)
Uiteindelijk was het niet meer dan logisch om de resolutie vluchtelingen ter discussie te stellen. Opnieuw, maar nu nog wat krachtiger en puntiger, in ieder geval binnen de daarvoor gegeven 30 seconden, legde ik de resolutie van de drie provincies voor aan de leden. Vervolgens kwamen die leden weer met punt na punt. Met een aantal kon ik werkelijk niets beginnen, anderen kon ik slechts toevoegen aan de lange lijst van punten die er over de tekst gemaakt kunnen worden.
Terwijl Sybrand weer zijn reactie gaf keek ik de zaal in, en bedacht, dit is het dus: er is kritiek, maar de hoofdlijn staat. We worstelen er allemaal mee, maar fundamenteel zijn we het eens. Toen ik het slotwoord als indiener kreeg, vertelde ik hoe we de afgelopen twee maanden de resolutie overal hebben besproken, maar dat we ons ervan bewust waren dat op nog veel meer plekken binnen het CDA en daarbuiten door iedereen over het thema is gesproken. Met volle betrokkenheid. Dat we weten dat naast de nu genoemde punten er nog veel meer punten zijn die op verdere discussie wachten, maar dat we eens zijn over deze drie lijnen: een herbevestiging van onze beginselen, het nemen van ruimte om met nieuwe oplossingen te komen en het besef dat we daarbij verder dan de dag van vandaag moeten kijken om uiteindelijk de problemen bij de bron aan te pakken. Dit is waar we nu staan.
De resolutie is bij acclamatie aangenomen.
Dank
Tussen de bedrijven door is een foto van (een deel van) de delegatie gemaakt en heb ik iedereen bedankt die hoe klein of groot ook een bijdrage heeft geleverd. Bij deze doe ik dat graag nog eens: bedankt. Ondertussen houden we in de gaten wat er met de resoluties in de praktijk gebeurt.
Door de rode draad van het werken van de vluchtelingenresolutie heen, zit de gele draad van de discussie over ontwikkelingssamenwerking.
Logisch
Bij de oprichting van het CDA, 35 jaar geleden, was ontwikkelingssamenwerking onomstreden. De enige vraag was hoeveel geld ernaar toeging. Een van de meest heftige congressen ooit ging over de vraag over 1% wel genoeg was. Dat was het, net. In de jaren daarna is de discussie toch gekanteld, ook bij het CDA, ook bij mijzelf. Het idee is nog altijd een goed idee voor een partij die solidariteit in haar beginselen heeft staan, maar de uitwerking ervan is controversieel geworden. Er zijn te veel voorbeelden gekomen van falend beleid en van gelden die niet terecht kwamen waarvoor ze bestemd waren. Hulpverslaving nam toe, de behoefte oneindig.
Particuliere initiatieven zijn niet altijd even effectief, maar je weet wel dat het eigen geld is en er doorgaans weinig aan de strijkstok blijft. Steeds meer kwam het grote beleid ten dienste van het handelsbeleid staan. De bekende grote hulpverleners wisten niet duidelijk te maken wat ze met hun geld deden of gingen in de beeldvorming wel erg de linkse kant op. Langzaam maar zeker gleed de consensus onder OS uit. Welnu als, OS ook voor handel kan worden gebruikt, dan kan het ook voor vluchtelingen worden gebruikt. Logisch toch?
Marshallplan
Onlangs sprak ik met een Duitser over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking. Terwijl we rond de Hofvijver liepen, vertelde hij hoe Berlijn helemaal overstroomd was door vluchtelingen. Hoe zijn vrouw werkte bij een organisatie die zich met het verwerken van de stroom bezighield en dat zijn vrouw nu door de ME naar haar werk moest worden gebracht. Hoe de mannen onder elkaar gesprekken hadden over hoe ze konden emigreren uit Duitsland naar Canada of zo. Wat een paniek. Ik vroeg of hem of hij een oplossing had. Die had hij inderdaad, al vreesde hij in zijn somberte dat het te laat was. Die oplossing was OS. Er zou een Marshallplan voor Noord-Afrika moeten komen. Geef een alternatief aan de Afrikanen, anders wordt de optie om naar Europa te komen veel te aantrekkelijk.
Dus: niet het verhaal van kleinschalige projecten, maar van een grootschalige inspanning.
Opnieuw doordenken
Ik vind die visie interessant en het past met andere gesprekken en publicaties over ‘migration diplomacy’. Het geeft mij het gevoel dat de huidige crisis een begin zou kunnen zijn voor een discussie over OS op een ander en meer strategisch niveau.
Er is nog een andere resolutie over vluchtelingen op het congres besproken, onder de titel ‘terug naar de bron’. Deze resolutie komt uiteindelijk uit op een forse OS-inspanning. Ik weet niet of ik het met die resolutie eens ben. Ik vermoed dat er nog teveel klassiek OS-denken achter zit en heb echt behoefte aan een zichtbare breuk met het verleden. Anders komt het draagvlak nooit terug. Maar als het echt op dat meer strategisch niveau uitkomt, zou ik het graag willen proberen. We hebben veel te verliezen, nog meer te winnen.
Peter Noordhoek
