Dit weekend was ik van plan de 2e helft van mijn blog over verschuivende zandplaten te plaatsen. Het is toch vakantie tijd, dus een beetje ‘slow reading’ moet kunnen, zo dacht ik. De gebeurtenissen in Noorwegen maken echter dat ik mijn tekst ter zijde zet. Als ik zelf niet enthousiast meer kan worden van mijn tekst kan ik het ook mijn lezer niet aandoen. Ga ik dan over Noorwegen schrijven? Het gevaar is dat het nog te vers is; dat informatie ontbreekt en de emotie overheerst. Maar hoe erg is dat eigenlijk? Ik neem de lezer mee in een aantal overwegingen. Eerst het drama zelf, dan de rol van de man die dit alles op zijn geweten heeft en ten slotte de berichtgeving van de media.
Je weet pas dat iets erg is als je niet hoe je kunt verwoorden hoe erg het is. Als datgene wat je wilt zeggen te groot is voor woorden. Het gebeuren in Oslo is vreselijk, maar valt helaas nog net wel in woorden te omvatten; als toeschouwer zijn we allemaal rampenveteranen. Het gebeuren op het eiland Utoya is van een andere orde. Een slachting van vooral jonge mensen die geen kant op konden. Ik weet niet wat de lettertekens voor een stille schreeuw zijn, maar misschien ziet het er zo uit: [ !!!]
Daarna komen bij mij twee associaties op. De ene is met het gebeuren in Alphen aan den Rijn, zojuist geëvalueerd. Niet de schietpartij zelf, maar het effect ervan op de politie. Een vriend van me had die dag geen dienst, maar hoorde ervan op de radio en ging toch naar Alphen toe, gewoon om bij zijn collega’s te kunnen zijn en waar mogelijk te helpen (ik heb zijn wedervaren en die van zijn collega’s eerder in een artikel gevat dat ik binnenkort hoop te publiceren. Niet alleen indrukwekkend, maar ook leerzaam). Het is heel indrukwekkend hoe zo’n korps dan een familie wordt. Wat moet dit voor de politiemensen en hulpverleners in Noorwegen betekenen? Ik kan me zo voorstellen dat ze nu allemaal bij elkaar komen en elkaar de steun geven die ze nodig hebben. Later komen de oordelen wel, nu eerst het er zijn.
De tweede associatie heeft te maken met de groep mensen op het eiland. Jonge politici, leden en aankomende leden van een politieke partij. Zelf ben ik een aantal jaren lid geweest van het CDJA. Dat was leuk en ik heb ook het nodige gedaan, maar het was nooit mijn grootste vrijetijdsbesteding. Voor velen was dat anders, tot en met dat ze daar hun levenspartner in gevonden hebben. De lijst is lang. Het CDA van de laatste decennia is zonder de inspanningen van al die oud-CDJA’ers ondenkbaar. Dat is nog lang niet afgelopen – reden voor mij om de jongeren altijd goed te volgen en ze waar mogelijk vooruit te helpen. Inmiddels heb ik zowel in Nederland en daarbuiten veel trainingen voor politiek talentvolle jongeren mogen geven. Het is heerlijk om te doen. Vorig jaar zomer mocht ik dat o.a. doen in een zomercursus in een badplaats in Servië. Je moet er toch niet aan denken … [ !!!]
De man bereidt zich zeer goed voor (bronnen: NOS, Elsevier, NYT, Guardian). Hij schrijft een manifest van honderden pagina’s dat niet alleen zijn visie weergeeft, maar ook concrete stappen aangeeft voor een soort kruistocht tegen de Islam. Vervolgens pleegt hij eerst de aanslagen in Oslo en gaat naar Utoya toe. Daar begint hij aan een slachting. Dat doet hij koel en methodisch. Als echter na 1,5 uur er gewapende tegenstand komt, gaat hij niet het gevecht aan, maar geeft zich direct over. Kennelijk geeft hij de agenten geen gelegenheid hem via een vuurgevecht uit te schakelen. Daarin wijkt zijn gedrag nadrukkelijk af van dat ‘gekken’ die het op een schieten zetten, zoals in Alphen. Tegelijk geeft de man ook niet de indruk laf te zijn. Wat zit daar achter? Mijn conclusie: hij ziet zichzelf niet als martelaar, maar als profeet. Hij wil door blijven leven en vanuit rechtszaal en gevangenis zijn boodschap blijven verspreiden. De vraag komt vervolgens indringend op of we hem dat platform wel moeten gunnen. Emotioneel gesproken zeg ik: nee. Los van de inhoud; waarom zouden we hem moeten belonen voor wat hij heeft gedaan? Verstandelijk gesproken zijn er ook goede reden om hem niet de kans te geven zijn boodschap te verspreiden. De extreem-links intellectuele jurist die Fortuyn neerschoot (had hij een naam?) deed zijn zaak echt geen goed, maar zijn achtergrond alleen al zorgde voor een verharding van wat we zo onschuldig het maatschappelijk klimaat noemden. Nu komen de kogels van rechts en je moet een vergelijkbaar effect vrezen, ook zonder het soort manifesten waar altijd wel meer figuren voor gevoelig zijn te maken. Het verstand vraagt om een aanpak waarbij deze verdachte geen kans krijgt een podium voor zijn profetieën te vinden.
Datzelfde verstand zegt echter: vergeet het. Wij mensen willen na zoiets weten, weten, weten wat er gebeurd is. Alleen zo kunnen we hopen iets te begrijpen van wat we niet verwoorden kunnen. De media begrijpen dat ook en gaan daarom alles doen wat in hun vermogen ligt om daar aan tegemoet te komen. Het lijkt er echter op dat ook dit keer er weer voorspelbaar onbezonnen is gehandeld.
Als de eerste berichten op het (NOS)journaal verschijnen over Oslo is er nauwelijks beeldmateriaal beschikbaar. Meer dan 2-3 minuten zal het niet zijn geweest. Om toch wat duiding te kunnen geven, wordt er kennelijk besloten vol op het terrorisme-scenario te gaan. Al-Quaida wordt aangehaald, oude archiefbeelden over Arabieren die over de vlag van Noorwegen lopen worden getoond en er wordt melding gemaakt van nieuwe bedreigingen. Begrijpelijk, al zaten de berichten van deze week over het instorten van het Al-Quaida nog wel in mijn achterhoofd. Is dat het enige scenario? Kennelijk. Dat wordt ergerlijk als in een volgend journaal wordt gemeld dat er sprake zou zijn van een schutter op een eiland waar een jeugdbijeenkomst van de Labour partij. Alles is denkbaar, maar hoe logisch is het dat buitenlandse samenzweerders precies weten wat er op zo’n bijeenkomst gebeurd en hoe lastig het is om daar weet van te krijgen? Vanaf dat moment geloof ik niet meer in het terrorismescenario. Het journaal blijft echter in het voorspelbare hangen totdat het bericht komt dat dit het werk van een eenling lijkt.
En dan de NOS vanavond, zondagavond. Ze komen niet alleen gelijk met het hele manifest van de man, ze citeren er ook uitgebreid uit. Direct daarna gooien er een rapportage overheen met de duidelijk verwijtende ondertoon dat de mensen in Noorwegen niet hard genoeg over het (falen van het) multiculturele drama spreken. Onderliggend voel je: Nederland is het lichtende voorbeeld van hoe dat wel moet. End at terwijl de mensen no rouwen op straat. Hele duidelijk is dat er geen afweging wordt gemaakt over wie ze hiermee een podium geven en hoe dat het beste kan gebeuren. Gooi het maar op het scherm. Ik kreeg bijna medelijden met de reporter toen hij moest melden dat het niet gebruikelijk is verdachten publiekelijk voor te leiden. Bijna.
Misschien dat ik aan het einde van deze blog toch nog te emotioneel schrijf. De NOS zal er wel haar redenen voor hebben. Maar ik hoop echt op wat bezonnenheid en hoop tegen beter weten in dat deze man-die-buiten-mijn-begrip-valt niet het podium gaat krijgen waar hij nu al op gezet wordt.
