Noem me bevooroordeeld, noem me links, noem me een lobbyist, noem me ik weet niet wat, maar de beslissing van de NMA om de huisartsenorganisatie een boete te geven is voor mij een schoolvoorbeeld van een foute beoordeling gebaseerd op een volstrekt achterhaald mens- en wereldbeeld. Maakt niet uit, ik ga in deze blog nu tekeer (oh nee, de beschuldiging van links zijn kan ik niet hebben. Ik ben letterlijk en figuurlijk door en door midden).
Eerst mijn bevooroordeling. Die gaat diep. Nogal pré-historisch diep eigenlijk, uit de jaren zeventig. De tijd dat huisartsen nog bijna altijd dienst hadden op 24/7 basis en apotheken op het platteland nog aan huis waren. In die tijd besloot een staatssecretaris dat apotheken meer gelegenheid moesten krijgen om zich op het platteland te vestigen. De maatregel kwam er op neer dat een apotheek zich mocht vestigen in regio’s die aangrenzend waren aan een regio waar al een apotheek was. Een soort olievlekstrategie. In de praktijk: landjepik. De meest gehaaide apothekers kochten een pand in een aangrenzende regio, plakte er een bordje met ‘apotheek’ op en gingen vervolgens wachten tot de huisarts gedwongen werd de apotheek te sluiten. Als zoon van een huisarts en apothekersassistent zie je dan wat dat met je ouders doet, maar wat me echt bij zal blijven zijn de gezichten van de patiënten als ze zich realiseren dat ze hun medicijnen niet meer krijgen, om moeten rijden, zich aan vaste uren moeten houden en een zuur gezicht voor zich krijgen. Het was voor het eerst dat ik echt woedende gezichten aan de deur zag. Voor mij heel schokkend. En dat zure gezicht? Dat was van de nieuwe apotheker die er uiteindelijk kwam. Hij bevestigde alle vooroordelen. Een foutere man kon je niet verzinnen. De apotheek waar mijn ouders naar toe gingen voor de lastige gevallen, een echte collega, had natuurlijk te laat gereageerd op het buitenkansje van de regelgeving. Zo doe je dat niet.
In een variant op het liedje van Wim Sonnevelt; het dorp is nu gemoderniseerd. En overigens niet noodzakelijk slechter geworden. Er is een huisartsenpraktijk waar apotheek en fysiotherapie alsnog met elkaar zijn verbonden in één post. Alles is weer bij elkaar, alleen het fenomeen van de permanente diensten is echt verleden tijd. Artsen zijn deeltijdwerkers geworden, afhankelijk voor de computer voor kennis en overdracht, afhankelijk van overheid en verzekeraar voor de financiën, afhankelijk van .. maar voor het overige zijn het voor het overige gelukkig wel echt concurrerende vrije ondernemers geworden waardoor we nu allemaal van zorg verzekerd kunnen zijn.
En nu zijn de trustbusters van de NMA langs gekomen om hel en verdoemenis uit te spreken over de kans dat collega’s een oordeel zouden kunnen geven over de vraag of iemand zich wel of niet in de regio mag vestigen. 8,8 miljoen boete plus een persoonlijke boete voor de twee personen die het durfde voor te stellen. Je moet als samenleving wel oppassen. Voordat je het weet gaan ze de boel weer dichtgooien. Het huisartsengilde is tenslotte een conservatieve groep mensen die zich nog nooit werkelijk hebben willen moderniseren. Een tik op de vingers konden ze wel gebruiken.
OK. Laten we eerst vaststellen dat regels regels zijn. Voor de wet is de huisarts een ondernemer en de NMA wordt dus geacht de wet toe te passen. De NMA had waarschijnlijk het gevoel dat ze niet veel anders kon. Ten slotte hebben we altijd de rechterlijke macht nog om knopen door te hakken. In die zin geen verwijt, behalve het verwijt van juridisering.
Maar er speelt meer. We weten al langer dat een samenleving waarin nog vertrouwd wordt op het professioneel oordeel beter is dan één die via koude regels loopt. Dat besef is zelfs tot regeerakkoorden doorgedrongen. Hoe terecht is dan die angst voor een intercollegiaal oordeel? En als die angst terecht is, waarom wordt het dan niet aan de beroepsvereniging overgelaten daar een toets op te organiseren? Overal mogen eisen aan sollicitanten worden gesteld, waarom dan niet tussen beroepsgenoten, zeker als die beroepsgenoten alleen al door al die vervangingsregelingen elkaar bikkel hard nodig hebben? Persoonlijke kwaliteiten doen er in dat soort samenwerkingsconstructies toe.
Zoals ik het heb begrepen gaat het om een kwalitatieve afstemming, niet om een kwantitatieve. De markt wordt er op zich dus niet groter of kleiner door. Het wordt hoog tijd dat autoriteiten voorbij het instrument van de regelgeving gaan kijken en feitelijk gedrag durven zien voordat tot een relatief absurde overtreding wordt besloten.
Dan meer fundamenteel – en dan overstijgen we het niveau van de NMA, overstijgen we zelfs het nationale niveau. Dat is misschien een te grote sprong, maar ik zit er al een tijd op te wachten om die sprong te maken.
Marktverstoring veronderstelt schade door inperking van concurrentie. Inperking van concurrentie is onvermijdelijk ook inperking van samenwerking en afstemming. Wat hebben we als maatschappij op dit moment nu meer nodig? Inperking van concurrentie of een betere afstemming? Het mededingingsbeleid is gemaakt voor een situatie van verstarde verhoudingen. Het maatschappelijk onwenselijk resultaat is dan dat producten en diensten voor een hoger dan nodig tarief worden aangeboden. Dat blijft een reden voor waakzaamheid, hoezeer je ook kan zeggen dat anno nu de markt al voor zijn eigen kostenbeperking zorgt. Het punt is echter dat we in een hele andere tijd zitten. Mededingingswetgeving is een typisch Angelsaksisch fenomeen. Ondanks meer anti-mededingingswetgeving dan ooit tevoren, gaat het nogal slecht met de economieën. Landen die inherent intensief samenwerken – ik denk vooral aan Zuid-Korea en Singapore – doen het nu economisch het beste. Zit daar geen les voor ons in. Willen we uit deze crisis komen, dan is het logisch om juist veel meer samenwerking, afstemming en onderlinge beoordeling te zien. Dan ontwikkel je een kracht die groter is dan de som der delen. Het voorbeeld van huisartsen is misschien niet het beste voorbeeld om mee te komen, maar in mijn beleving dient de mededingingsautoriteit een heel wat lagere toon te zingen en horen branches en beroepsverenigingen de uitdaging op te pakken die er ligt.
Ik kwam bij mijn moeder thuis pas nog de weegschaal tegen waarop mijn moeder de poeders woog. Dat deed ze op in tweeën gevouwen vetvrij papier. Daarna vulde ze er capsules mee. Ze deed dat heel mooi rustig. Meestal deed ze dat werk in de ochtend, maar als het moest op elk tijdstip van de dag. Als dan ’s-avonds de voordeurbel ging, stonden de medicijnen klaar. Pure marktverpesting.
Peter Noordhoek
www.northedge.nl
