CONTACT

From Brexit to Brentry

25 augustus 2013
Peter

Na te lange tijd hebben we weer eens een vakantie in Engeland doorgebracht. En zoals dat dan gaat: je proeft de sfeer, leest de kranten en legt je oor te luisteren. Dit keer viel ik met mijn neus in de boter: de eerste Reviews over de positie van Groot-Brittannië in de Europese Unie werden gepubliceerd – en oh ja, er werd een Koninklijke baby geboren. Hieronder een langere blog met wat knipogende observaties in het licht van wat Cameron c.s. aan het bedenken is om wel of niet in het Europese verband te blijven. Ik leef met de lezer mee.

Overval

Op een dag in 1987 gaat een Brit genaamd John Fallows naar zijn bank. Geduldig staat hij in de rij, tot het eindelijk zijn beurt is en hij naar voren kan stappen. Echter, opeens komt er iemand tussen hem en de baliemedewerker staan die bankrover wil worden. Zijn naam: Douglas Bath. Hij zwaait met een pistool en vraagt om geld. Heftig verontwaardigd tikt Fallows hem op de schouder, draait hem om en vertelt hem op niet mis te verstane wijze achter in de rij te gaan staan. Bath moet gewoon zijn beurt af wachten. De mensen die achter Fallows in de rij staan knikken instemmend. Niet voorbereid op zo’n terechtwijzing, verliest Bath de moed, verlaat de bank en wordt even later gearresteerd.

Dit, beste lezers, is wat ik vermoed dat Nigil Farage en zijn partij, UKIP, zal overkomen als hij denkt een ‘Brixit’, een ‘Britse exit’ uit de EU, af te kunnen dwingen. De bank beroven is één ding, voordringen iets anders. Er staan er meer dan genoeg in de rij om te zeggen dat ‘We British’ geen deel van het verfoeide continent willen zijn – en ‘bugger the consequences’.

Schuimkraag

Als het om bier gaat geven de meeste Britten de voorkeur aan ‘ale’ boven ‘lager’. Een liefhebber van ‘ale’ legt het me zo uit: ‘lager’, continentaal bier, dient gekoeld te worden geserveerd. Zonder koeling is het helemaal niets. ‘Ale’ is echt. Je kan

It's going to get worse 2het op kamertemperatuur prima drinken. Bovendien heb je dan geen rare schuimkraag waar je door heen moet drinken. Logisch toch? Waarop hij mij een Pub Guide meegeeft voor heel Engeland, met per pub een overzicht van beschikbare ale’s. Ik heb het bestudeerd: inderdaad, geen schuimkraag.Maar in diezelfde pub’s en elders ben ik er achter gekomen dat de Britten hun schuimkraag krijgen als de Europese Unie ter sprake komt. Het komt ze op de mond te staan bij alles wat er maar mee te maken heeft. Mijn overtuiging: dat gaat niet goed en - it’s going to get worse. Direct na de crisis werd Europa een bedreiging, nu het wat beter gaat is een object van minachting. De verwachting van een referendum na de volgende Britse verkiezingen werkt dan als een worst op alles wat zich een Britse buldog voelt. Een scenario richting een ‘Brixit’ – het verlaten van de Europese Unie door de Britten – is logisch.

De vraag is wel wat logisch is als het om Britten gaat. Mijn ervaring is dat je er wat schuin naar moet kijken; serieus en niet-serieus. Laat ik die vraag naar de ware logica zeer serieus beginnen door het perspectief van Cameron te nemen.

De positie van de leider van de Britse conservatieven is en blijft opmerkelijk dubbel. Enerzijds spreken regeringsdocumenten vol overtuiging over het belang van de Europese Unie, anderzijds krijgt die unie geen andere ruimte dan bezien door een overheersend nationaal perspectief. Enerzijds vraagt het om een duidelijk koers van de Unie, anderzijds tilt men zelf een beslissing over de verkiezingen heen. Of misschien moet ik dit beeld lenen: Cameron hanteert het korset-perspectief: het staat best mooi, maar kan altijd nog strakker. En ondertussen lijkt het motto te zijn: wachten op betere tijden.

Dat wachten lijkt nog te werken ook. Wie, zoals ik, deze zomer door Engeland heeft gereden, voelt dat er economisch goed weer op komst is. Het gaat uitgesproken goed met de huizenmarkt en ook andere indicatoren staan er beter voor. Londen en het Zuidoosten doen het goed, de Midlands en The North lopen nog wel achter; de tweedeling in de UK is ook geografisch heel wat zichtbaarder dan bij ons. Hoe dan ook: een positieve stemming werkt door naar de politiek. Door alles heen lijkt Cameron een soort persoonlijke gunfactor te hebben behouden, in tegenstelling tot zijn Nederlandse ambtgenoot[i]. Labour en de liberale coalitiegenoot hebben elk hun eigen problemen. Intern lijken de conservatieven met de komst van nieuwe Australische en Amerikaanse strategen de zaken weer wat orde op orde te hebben.

Tentje in de Tube

tent in tube

Dus wat willen ze met dat Europese ‘dossier’? Vooropgesteld dat bijna alle Conservatieven Eurosceptici zijn, hebben we op Downing Street vooral met wat creatieve realisten te maken. Het eerste wat ze doen is: de tegenstand serieus nemen (check). Het tweede: tijd kopen (check). Het derde loopt nu (onderhandelings)ruimte maken. Die punten worden nu op een interessante manier gecombineerd. Het doet me een beetje denken aan wat ons onlangs overkwam. We hadden onze auto aan de rand van de stad gezet en gingen met de metro de stad in. Naast ons zaten twee vrolijke meiden. Een van de twee had iets groot en groens in haar handen. Opeens begon ze dat uit te vouwen en het bleek een tent te zijn. Ze konden hun voorpret niet bedwingen en gingen even in de tube kamperen. Zo heb ik de eerste ‘Reviews’ van de Britse positie in Europa ook wat ervaren. Even een tentje bouwen in de doordenderende ondergrondse. Best opmerkelijk, ook qua timing. Een beetje ondeugend, maar het maakt wel vrolijk.

Hoe verstop je goed nieuws?

EU UK

Meestal wordt een zomerreces gebruikt om slecht nieuws kwijt te raken. Nu is het omgekeerde gebeurd. Terwijl de MP’s al weg zijn en een Royal Baby op het punt geboren staat te worden – kortom, als alle omstandigheden er naar zijn om elk ander nieuws in een zwart gat te laten verdwijnen - wordt er heel goed nieuws gepresenteerd. Op basis van de eerste delen van een uitgebreid review over de Britse positie in Europa[i], wordt o.a. dit geconcludeerd: ‘The British economy is better off within the Union’[ii].

Dus hoe moet je met dat nieuws omgaan? Met een schuin oog bekijken, zo zou ik zeggen. Net zoals deze foto[iii] waarin de Tory’s vol trots in hun toetreding tot de Unie aankondigden. Het is een geënsceneerde foto. Ze vertrouwden niet zo op de spontaniteit van het volk. Waar het vooral om gaat, is de manier waarop dingen worden opgeschreven.

In Nederland is een vergelijkbaar onderzoek gedaan door minister Timmermans van Buitenlandse Zaken. Daarin krijg je vrij precies wat wordt aangekondigd: een onderzoek naar de effectiviteit van regels op Europees niveau, bekeken door een bril met vrij sterke subsidiariteitsglazen. Zijn imitatie van een CDA-beleid is vrij geslaagd. Zijn Britse collega William Hague daarentegen, bewandelt namens zijn premier een pad dat zo glibberig is als een voetpad in de Yorkshire Dales aan het einde van een regendag.

Een brede analyse, een smal perspectief

Een paar zaken die als wisselende bewolking langskomen terwijl ik de Reviews lees:

  • de analyse gaat verder dan Europa als zodanig. Globalisering en de gevolgen ervan vormt zeker ook de context: ‘a changing Europe in a changing world’. Dat is goed, die context zouden wij er ook meer bij moeten betrekken;
  • de economische agenda is veruit dominant, maar er is wel degelijk aandacht voor zaken als veiligheid, criminaliteit, energie en milieu. Net als andere landen lukt het ze niet een echte rangorde in belang aan te brengen. Ondertussen verhult de kritiek op de euro dat de Britse regering voor een redelijk klassiek begrotingsbeleid heeft gekozen;
  • de Britten maken geen analyse van hun eigen sterke of zwakke punten. Daardoor zien ze ook niet – of willen ze niet zien – hoeveel ze te bieden hebben aan Europa. Als iemand die weet hoe origineel Britten kunnen denken over dienstverlening en productontwikkeling, vind ik dat een gemis;
  • op geen moment worden serieuze pogingen gedaan zich te verplaatsen in de positie van andere landen, wat je zou mogen verwachten in een echte review. Het enige antwoord: flexibiliteit. Het blijft een ‘One-Nation show’.

En niet in het minst: regelmatig zie je een bijna gênante eerlijkheid over het unilateraal nastreven van het eigen belang naast het benadrukken van de samenwerking. Alle landen doen dat, maar het ongegeneerde is natuurlijk precies wat zo irriteert in de houding van de Britten. Dat blijkt bijvoorbeeld scherp in de paragraaf die gaat over de vraag hoe de globalisering tegemoet moet worden getreden. Bij het formuleren van de Britse doelen, komt er dan opeens een forse opsomming van alle landen waar het land handelsverdragen en bijzondere posities mee zoekt (bijvoorbeeld Turkije). Het is als een reality-tv uitzending over Britten in Ibiza. Je ziet een Brit voor je die tegen een in zijn ogen lelijk meisje zegt dat hij wel met haar wil vrijen, maar ondertussen naar andere meiden lonkt.

Variable geometry

Al met al geven de Reviews mij een ‘White Cliffs of Dover’ gevoel. Op de plek waar ik deze foto nam – een van de ‘Seven Sisters’ - was kort daarvoor een stuk in zee gestort; het land trekt zich letterlijk terug. Toch wordt het wel degelijk interessant als deze passage langs komt:White cliffs

The Eurozone crisis is changing the shape of the EU. It is pushing it towards greater ‘variable geometry’ – with a number of different configurations of member states cooperating in different policy areas. This should make for a more effective EU, a body with the flexibility of a network, not the rigidity of a single bloc. Variable geometry should not undermine the foundations of membership of the EU, in particular the single market, and no member state should be excluded from participating in areas it wants to join. At all times the UK will ensure its influence is brought to bear as an active and activist member of a changing EU.

Cameron heeft in zijn grote Europa speech interessante dingen gezegd over de nieuwe vorm van de Unie en hier krijgt het al iets meer gestalte. De netwerkgedachte komt weer langs, nu aangevuld met de term ‘variable geometry’, wat dat ook mag betekenen. Veel blijft ongewis. Mijn beeld: dat is omdat ze het zelf nog niet weten. De economische en politieke analyse is gemaakt, de juridische loopt, maar men weet beter wat men niet wil dan wat men wel wil. De concrete institutionele uitwerking moet echter nog handen en voeten krijgen en hoe de Britten daar de andere landen en – vooral – het eigen publiek in mee gaan krijgen, blijft al helemaal onduidelijk. Daarom hebben ze tijd nodig.

Nederland als bondgenoot?

Laten we eerlijk zijn: die tijd hebben we hier in Nederland ook nodig. We staan voor een vergelijkbare opgave. Duidelijk is dat de Britten in Nederland een bondgenoot zien[i] in hun plannen. Maar als ik het zo lees, vraag ik me af hoelang we getolereerd worden. Ik voel geen ‘quid pro quo’ groeien uit deze plannen. Wordt het geen tijd om zelf met wat tegenvoorstellen te komen? In mijn eigen partij heeft Sybrand Buma een zevental principes verwoord. Het 6e daarvan gaat over een ‘zelfbewust Nederland in een krachtig Europa’. In de toelichting komt hij met de uitspraak dat we naar ‘een nieuw Europa’ moeten gaan. Mijn vingers jeuken. En dan is er niets mis mee om ons door de Britten te laten inspireren, maar we zullen er ons eigen verhaal van moeten maken.

De kruipruimte tussen principes en praktijk

Lekker laten jeuken, zeg ik hier, want ik maak het allemaal wel erg serieus voor een simpele vakantieblog – en zou ik zomaar iets over het hoofd kunnen zien: alles wat minder serieus is. Terug dus naar de Britten. Het punt is: als je hun review al te serieus neemt, zie je niet meer hoeveel speelruimte ze zichzelf geven om hun mening bij te stellen. De zaken zijn nooit helemaal zwart-wit. In 1994 stemde de Britten voor Europese regelgeving die pauzes verplicht stelde bij het transport van dieren, maar tegen het verplicht stellen van pauzes voor fabrieksarbeiders. Dat is toch pure humor.  It's not funny 2
In een tweedehands boekhandel in Keswick, Cumbria, vond ik een biografie[i] van Harold MacMillan, een van Cameron’s voorgangers. In mei 1948 was de eerste grote conferentie over een Europese Unie. Dat was in Den Haag. MacMillan ging er vol voor om die conferentie te laten slagen, net als Churchill overigens. Later werd het ingewikkelder en moest MacMillan veel moeite doen om de Europeanen en vooral zijn eigen Britse achterban, op één lijn te houden. Tijdens een onderhandeling zei hij het zo:

‘The continental tradition likes to reason from the a priori from the top downwards, from the general principle to the practical application. .. The Anglo-Saxons like to argue a posteriori from the bottom upwards, from practical experience.’

Om zo te vervolgen:

'Of course, the Scottish people, who are the intellectuals of Britain, know there is nothing to be frightened of: one should accept everything en principe, get around the table, and start the talks.’

Waarna iedereen zich afvroeg wat hij nu eigenlijk bedoelde, maar voldoende onder de indruk was om hem zijn zin te geven. Ergens tussen principe en praktijk was nog kruipruimte. De Nederlander die dit opschrijft is meer van het principiële soort, maar ik kan met enige bewondering kijken naar deze manier van ruimte maken.

Naar een Brentry

Eigenlijk schuilt in dit zoeken naar kruipruimte tussen principe en praktijk ook het geheim voor een ‘succesvolle‘ heronderhandeling van de Britten over hun lidmaatschap. Een heronderhandeling die niet noodzakelijk tot een Brixit hoeft te leiden, al moeten we de kans daarop dus niet onderschatten. Ik denk dat de Britse regering, inclusief de Liberalen, tot de conclusie is gekomen dat simpel doorgaan geen optie is. Naast Brixit blijft er dan nog maar één optie open: Brentry. Mijn woord voor een Britse ‘re-entry’, rentree, tot de Europese Unie. Voor een succesvolle Brentry moeten de Britten voldoende scoren om het dominante ‘frame’ van ‘wij zijn slachtoffer van deze Europese Unie’ te doorbreken. Daarvoor wordt onderhandelingstechnisch en communicatietechnisch alles uit de kast getrokken. Het zal boeiend worden om te zien hoe David Cameron dat verder vorm zal geven. Anders kan hij het vergeten om ‘bugger off’ richting het einde van de rij te zeggen als het om UKIP’s Farage gaat.

Even aanraken

Tot slot. De Engelsen zijn gewoon veel beter in komkommerberichten dan wij[i]. Rijdend door het Lake District, kwam dit bericht op de radio: de beheerders van de House of Commons hebben besloten om een aantal standbeelden van oud prime ministers door middel van wat koorden minder toegankelijk te maken. Deze beelden bevinden zich in het besloten – ‘Members’ – deel van het wondermooi door Wren gemaakte gebouw. Het zijn dus niet de toeristen die voor de slijtage zorgen, maar de leden zelf. De reden zou zijn dat teveel MP’s met hun handen of voeten de standbeelden aanraken voordat ze moeten spreken of stemmen. Ze hebben even steun nodig van hun grote voorgangers, zullen we maar zeggen. En waarmee ik ook maar wil zeggen dat we het over mensen hebben, met al hun eigenaardigheden (Onze socialisten heb ik een rode sjaal om het borstbeeld van Den Uyl zien doen). De vraag over een Brixit of Brentry is maar voor een deel een rationeel verhaal. Wie weet laten de Britten zich door een goede mix van argumenten overtuigen. Ik heb de Britten leren kennen en waarderen als een door en door pragmatisch volk. Iets in de hele opzet van de Unie zet ze in een zeer principiële houding. Heel on-Brits eigenlijk. Dat moet anders kunnen.

Peter Noordhoek


[i] Volgens bericht op BBC Radio1, 28 juli 2013. Inspiratie komt ook van: Bill Bryson, Notes from a Small Island. Black Swan, 1994.

[i] Charles Williams – Harold MacMillan. Phoenix, London, 2009.

[i] Analyse Daily Telegraph

[i] Review of the balance of competences: http://midtermreview.cabinetoffice.gov.uk/fixing-the-economy/europe/index.html, gekoppeld aan de Midterm review: http://midtermreview.cabinetoffice.gov.uk/fixing-the-economy/europe/index.html

[ii] Kop diverse mediaberichten, 22 juli 2013. Van de 6 onderzoeken laten er 5 zien, dat Groot-Brittannië behoorlijk voordeel heeft bij het lidmaatschap. Slechts in één geval gaat dat niet op. Voorbehoud moet worden gemaakt voor de mate van kwantificeerbaarheid.

[iii] Alan Clark – The Tories. Weidenfelt and Nicolson, 1998. De eerste en laatste afbeelding komt van oude briefkaarten uit mijn voorraad. De andere komen uit eigen camera.

[i] Het aantal leden van de Conservatieve Partij daalt in hoog tempo. Er zijn nu minder dan 100.000 mensen ‘vol’ lid. Dat is niet best voor de meeste MP’s. De districten van David Cameron en William Hague lijken de enige te zijn die zich aan deze trend onttrekken. www.conservativehome.com, 12-08-2013.

Northedge

info@northedge.nl
 Copyright © 2020 -  All Rights Reserved
BTW nummer Northedge B.V.: 8192.31.472.B.01
KvK nr. Northedge B.V.: 29048758 Rotterdam
menu-circlecross-circle linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram