We krijgen verlichting, verschuiving en verplaatsing van belastingen, maar waar blijft de beloofde vereenvoudiging? De voorstellen van het kabinet lijken slim, maar snijden nauwelijks hout. Een weging en een oordeel.

Waar gaat het echt om?

Ik heb wat aandelen en de eerste maanden van het jaar moest ik me af en toe in de arm knijpen over hoe snel ik 'rijk' leek te worden, zo snel stegen de koersen. Ik wilde me echter niet gek laten maken. Nu de koersen weer normaler zijn, ben ik blij dat ik weer gewoon voor de langere termijn ga.
Daar moest ik aan denken toen deze week de belastingmeevallers ons om de oren vlogen en we opeens een forse lastenverlichting krijgen. Ben ik blij met die lastenverlichting? Natuurlijk! Als ondernemer en als privépersoon. Eindelijk.

Toch, als ik het mij goed herinner heeft de regering mij niet zozeer lastenverlichting voorgespiegeld, als wel een hervorming van het belastingstelsel in de vorm van een vergaande vereenvoudiging. Zo’n hervorming doe je maar eens in de 10, 15 jaar en dan doe je het goed, echt goed, want anders ben je weer jaren verder voordat het weer tijd is voor groot onderhoud. Als ik naar de voorstellen kijk, vind dus dat ik me net zo min moet laten leiden door een leuke lastenverlichting als door mijn meevaller met de aandelen.

Drie pakketten
Het kabinet komt nu met drie ‘fiscale pakketten’. Het eerste is een lastenverlichting van ca. 5 miljard. Deze zet zij hoe dan ook zelf door. Het tweede pakket is een ‘lastenverschuiving’. Het meest zichtbare onderdeel daarvan is een uitruil tussen de een verhoging van veel van de lagere BTW-tarieven en een verlaging van de inkomstenbelasting in de 1e schijf. Het derde is een ‘lastenverplaatsing’ van 4 miljard van het Gemeentefonds naar het rijk met daarvoor in de plaats meer eigen heffingsruimte door de gemeenten.
Hier behandel ik de pakketten vanuit twee perspectieven. Eén: dragen de pakketten bij aan belastingvereenvoudiging? Twee: ontstaat zo een samenhangend voorstel?*

Eerste pakket: lasten ’verlichting’
Welnu, hartelijk dank. Het is vreemd om een pro-cyclische maatregel te nemen op een moment dat de ECB al volop in de bus aan het blazen is, en je zou ook kunnen zeuren over een Brusselse spelregel of over schuldaflossing. Wie wit kijkt ziet wit, wie zwart kijkt ziet zwart. Toch wil ik deze gegeven zebra niet graag in de bek kijken. Alleen moeten we natuurlijk wel zuiver zijn: deze belastingverlaging staat gewoon los van de stelselherziening. Punt.

Tweede pakket: lasten ’verschuiving’
Verschuiven is niet hetzelfde als vereenvoudigen. De afruil van BTW en inkomstenbelasting kan daar wel toe bijdragen, maar het is dan ook gelijk het politiek meest heikele punt. Een volledige hervorming is het allerminst. Zoiets moet echter wel in één keer, al was het maar vanwege de heftige opgave voor de Belastingdienst. Nog afgezien van de enorme kosten kan deze dienst het nu al nauwelijks aan, laat staan met nog een hervorming erbij. Wordt het nu voorliggende plan doorgezet dan is er later onvoldoende ruimte voor een hervorming die doorwerkt naar alle aftrekposten, toeslagen en drempels die moeten worden aangepakt. Eén voet mag een stap naar voren zetten, met de andere nog vast in de modder.

Derde pakket: lasten ’verplaatsing’
Een kwestie van gebeten worden door het rijk of door de gemeente, zo zou je kunnen zeggen. Het is echter heel wat complexer dan een simpel raadsbesluit om bijvoorbeeld de WOZ-belasting extra te verhogen Voor het principe valt wat te zeggen, maar niet dat het er eenvoudiger van wordt. Daarom ben ik huiverig voor een overhaaste invoering. Mijn beeld is dat het bij veel gemeenten pas in 2016 helder wordt wat de werkelijke financiële impact van de decentralisaties in het sociale domein zijn. Het is bestuurlijk niet wijs om dat in de tijd te koppelen met een forse wijziging van het gemeentelijke belastinggebouw. Dit is iets waar je klaar voor moet zijn op het moment dat de volgende raadsperiode van start gaat, niet eerder. In 2018 dus. Dit pakket doet daarom niet mee voor de hervorming van dit kabinet, en eigenlijk mats ik ze daarmee vanuit het perspectief van de vereenvoudiging.

Een slim gebrachte gemiste kans
Met uitzondering van een deel van de belastingverschuiving in het tweede pakket, kan geen van de voorstellen van het kabinet worden gezien als een vereenvoudiging. Het derde pakket gaat juist de andere kant op.
Het eerste en derde pakket moeten daarbij eigenlijk los worden gezien van het idee om een echte hervorming van het belastingstelsel te doen. Het zijn binnen die context logische voorstellen om respectievelijk uit te voeren of voor te bereiden totdat er weer een echt kabinet kan aantreden. Het tweede pakket is te smal om nu op door te praten. Een slim gebrachte, maar gemiste kans. Daarom stel ik voor dat het CDA in het gat stapt dat het kabinet laat vallen en zelf met voorstellen komt voor een hervorming van het belastingstelsel die als een echte vereenvoudiging en verbetering zal worden ervaren.

Peter Noordhoek

* Ik schrijf deze blog op persoonlijke titel, maar er zijn genoeg mensen die meelezen die weten dat ik dit niet helemaal vanuit de blauwe lucht schrijf. Voor de duidelijkheid: namens Zuid-Holland op het partijcongres van 8 februari heb ik een resolutie heb ingediend en aangenomen gekregen met als overweging o.a. dat “Een werkelijk ambitieuze herziening van het belastingstelsel om een breed draagvlak vraagt in zowel parlement als samenleving. Het moet daarbij gaan om het geheel van de maatregelen en niet enkel om sommige onderdelen hiervan.” De achtergrond van de resolutie was dat we zorgen hadden dat het kabinet een soort verdeel en heers zou gaan toepassen bij de stelselherziening. Daarom wilden we dat het CDA haar steun mede afhankelijk stelt ‘van het totaal van de maatregelen en niet van enkele onderdelen ervan’.
Deze blog is mijn verwoording van wat ik denk dat er nu aan de hand is, vanaf nu zullen naar ik hoop nog velen hun mening geven.